II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

107. Platon, Eutydem 301e10–302a5 & 302d4–5 & 302d8–303a5

Eutydem próbuje zmusić Sokratesa do stwierdzenia, że może robić z bogami, co mu się podoba.

W pominiętej dygresji Sokrates spodziewając się wyniku, bezskutecznie usiłuje uniknąć stwierdzenia, że ma bogów. Prowadziłoby to jednak do wniosku, że jest bezbożnikiem, czego Sokrates nie może przyjąć.

^301e10῏Αρ' οὖν, ἔϕη, ταῦτα ἡγῇ σὰ εἶναι, ὧν ἂν ἄρξῃς καὶ ἐξῇ ^302a1σοι αὐτοῖς χρῆσϑαι ὅτι ἂν βούλῃ; οἷον βοῦς καὶ πρόβατον, ²ἆρ' ἂν ἡγοῖο ταῦτα σὰ εἶναι, ἅ σοι ἐξείη καὶ ἀποδόσϑαι ³καὶ δοῦναι καὶ ϑῦσαι ὅτῳ βούλοιο ϑεῶν; ἃ δ' ἂν μὴ οὕτως ⁴ἔχῃ, οὐ σά;

⁵Κἀγώ (ᾔδη γὰρ ὅτι ἐξ αὐτῶν καλόν τι ἀνακύψοιτο τῶν ⁶ἐρωτημάτων, καὶ ἅμα βουλόμενος ὅτι τάχιστ' ἀκοῦσαι) ⁷Πάνυ μὲν οὖν, ἔϕην, οὕτως ἔχει· τὰ τοιαῦτά ἐστιν μόνα ⁸ἐμά.

Τί δέ; ζῷα, ἔϕη, οὐ ταῦτα καλεῖς ἃ ἂν ψυχὴν ἔχῃ;

^b1Ναί, ἔϕην.

῾Ομολογεῖς οὖν τῶν ζῴων ταῦτα μόνα εἶναι ²σά, περὶ ἃ ἄν σοι ἐξουσία ᾖ πάντα ταῦτα ποιεῖν ἃ νυνδὴ ³ἐγὼ ἔλεγον;

῾Ομολογῶ.

Καὶ ὃς, εἰρωνικῶς πάνυ ἐπισχὼν ⁴ὥς τι μέγα σκοπούμενος, Εἰπέ μοι, ἔϕη, ὦ Σώκρατες, ἔστιν ⁵σοι Ζεὺς πατρῷος;

[…]

^302d4ἔστιν γάρ σοι, ὡς ἔοικεν, ᾿Απόλλων τε καὶ Ζεὺς καὶ ᾿Αϑηνᾶ.

⁵Πάνυ, ἦν δ' ἐγώ.

[…]

^d8Οὐκοῦν, ἔϕη, καὶ ζῷά εἰσιν οὗτοι οἱ ^e1ϑεοί; ὡμολόγηκας γὰρ ὅσα ψυχὴν ἔχει ζῷα εἶναι. ἢ οὗτοι ²οἱ ϑεοὶ οὐκ ἔχουσιν ψυχήν;

῎Εχουσιν, ἦν δ' ἐγώ.

Οὐκοῦν ³καὶ ζῷά εἰσιν;

Ζῷα, ἔϕην.

Τῶν δέ γε ζῴων, ἔϕη, ὡμο⁴λόγηκας ταῦτ' εἶναι σά, ὅσα ἄν σοι ἐξῇ καὶ δοῦναι καὶ ⁵ἀποδόσϑαι καὶ ϑῦσαι δὴ ϑεῷ ὅτῳ ἂν βούλῃ.

῾Ωμολόγηκα, ⁶ἔϕην· οὐκ ἔστιν γάρ μοι ἀνάδυσις, ὦ Εὐϑύδημε.

῎Ιϑι δή μοι ⁷εὐϑύς, ἦ δ' ὅς, εἰπέ, ἐπειδὴ σὸν ὁμολογεῖς εἶναι τὸν Δία ^303a1καὶ τοὺς ἄλλους ϑεούς, ἆρα ἔξεστί σοι αὐτοὺς ἀποδόσϑαι ²ἢ δοῦναι ἢ ἄλλ' ὅτι ἂν βούλῃ χρῆσϑαι ὥσπερ τοῖς ἄλλοις ³ζῴοις;

⁴᾿Εγὼ μὲν οὖν, ὦ Κρίτων, ὥσπερ πληγεὶς ὑπὸ τοῦ λόγου, ⁵ἐκείμην ἄϕωνος.

1.

῾Ομολογεῖς οὖν τῶν ζῴων ταῦτα μόνα εἶναι σά, περὶ ἃ ἄν σοι ἐξουσία ᾖ πάντα ταῦτα ποιεῖν ἃ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον (302b1–3)

ζῷον ∩ ἐχόμενον ⊆ ἔξεστι ἀποδόσϑαι αὐτὸν κτλ.

zwierzę ∩ posiadane ⊆ może być sprzedane etc.

Zał.

2.

ζῷα […] ταῦτα καλεῖς ἃ ἂν ψυχὴν ἔχῃ (302a8)

ψυχὴν ἔχον ⊆ ζῷον

ma duszę ⊆ zwierzę

Zał.

3.

ἔστιν σοι Ζεὺς (302b4–5)

ϑεός ⊆ ἐχόμενον

bóg ⊆ posiadane

Zał.

4.

οἱ ϑεοὶ […] ἔχουσιν ψυχήν (302e2)

ϑεός ⊆ ψυχὴν ἔχον

bóg ⊆ ma duszę

Zał.

5.

ζῷά εἰσιν […] οἱ ϑεοί (302d8–e1)

ϑεός ⊆ ζῷον

bóg ⊆ zwierzę

2., 4., R1.1.1.2

[6.

ϑεός ⊆ ζῷον ∩ ἐχόμενον

bóg ⊆ zwierzę ∩ posiadane

3., 5., R1.2.6.2]

7.

ἔξεστί σοι αὐτοὺς ἀποδόσϑαι ἢ δοῦναι ἢ ἄλλ' ὅτι ἂν βούλῃ χρῆσϑαι (303a1–2)

bóg ⊆ ἔξεστι ἀποδόσϑαι αὐτὸν κτλ.

bóg ⊆ może być sprzedane etc.

1., 6., R1.1.1.2

(Witwicki)

Więc czy ty uważasz, że masz to, co jest w twojej mocy, i wolno ci tego używać, jak ci się podoba? Na przykład wół i owca — czy uważałbyś, że te z nich są twoje, które by ci wolno było i sprzedać i darować, i ofiarować któremukolwiek bogu? A z którymi byłoby nie tak, te nie byłyby twoje?

Ja myślałem już, że z tych pytań wynurzy się może coś ładnego, i chciałem to jak najprędzej usłyszeć, więc mówię: Tak jest; to tak jest. Tylko takie rzeczy mam.

No — powiada — a żywymi istotami czy nie te nazywasz, które mają duszę?

Tak — powiedziałem.

Zgadzasz się zatem, że spośród istot żywych masz tylko te, z którymi wolno ci zrobić to wszystko, com w tej chwili powiedział?

Zgadzam się.

A on się bardzo ironicznie zatrzymał, jakby się nad czymś doniosłym zastanawiał, i mówi: Powiedz mi, Sokratesie, masz ty Zeusa, boga ojców?

[…]

Jak z tego widać, masz Apollona i Zeusa i Atenę.

Tak jest — powiedziałem.

[…]

Nieprawdaż? — mówi. I to są istoty żywe, ci bogowie. Zgodziłeś się przecież, że co ma duszę, to jest istotą żywą. Czy ci bogowie nie mają duszy?

Mają — powiedziałem.

A spośród istot żywych zgodziłeś się, że te są twoje, które ci wolno darowywać i sprzedawać i zabijać na ofiarę dla któregokolwiek boga?

Zgodziłem się — mówię. — Nie ma dla mnie wyjścia, Eutydemie.

Więc proszę cię — mówi — natychmiast mi powiedz: skoro zgadzasz się, że masz Zeusa i innych bogów, czy wolno ci ich sprzedawać albo darowywać, albo robić z nich jakikolwiek dowolny użytek, tak jak z innych istot żywych?

Wiesz, Kritonie, te słowa mnie trafiły jak obuchem, więc leżałem bez głosu.

(Jowett)

Is not that which you would deem your own, he said, that which you have in your own power, and which you are able to use as you would desire, for example, an ox or a sheep would you not think that which you could sell and give and sacrifice to any god whom you pleased, to be your own, and that which you could not give or sell or sacrifice you would think not to be in your own power?

Yes, I said (for I was certain that something good would come out of the questions, which I was impatient to hear); yes, such things, and such things only are mine.

Yes, he said, and you would mean by animals living beings?

Yes, I said.

You agree then, that — those animals only are yours with which you have the power to do all these things which I was just naming?

I agree.

Then, after a pause, in which he seemed to be lost in the contemplation of something great, he said: Tell me, Socrates, have you an ancestral Zeus?

…

You admit that you have Apollo, Zeus, and Athene.

Certainly, I said.

…

And are not these gods animals? for you admit that all things which have life are animals; and have not these gods life?

They have life, I said.

Then are they not animals?

They are animals, I said.

And you admitted that of animals those are yours which you could give away or sell or offer in sacrifice, as you pleased?

I did admit that, Euthydemus, and I have no way of escape.

Well then, said he, if you admit that Zeus and the other gods are yours, can you sell them or give them away or do what you will with them, as you would with other animals?

At this I was quite struck dumb, Crito, and lay prostrate.