II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

116. Platon, Gorgiasz 460a5–c6

Mówca musi być z konieczności sprawiedliwy.

Sokrates, Gorgiasz:

^460a5ΣΩ. ῎Εχε δή· καλῶς γὰρ λέγεις. ἐάνπερ ῥητορικὸν ⁶σύ τινα ποιήσῃς, ἀνάγκη αὐτὸν εἰδέναι τὰ δίκαια καὶ τὰ ⁷ἄδικα ἤτοι πρότερόν γε ἢ ὕστερον μαϑόντα παρὰ σοῦ.

^b1ΓΟΡ. Πάνυ γε.

ΣΩ. Τί οὖν; ὁ τὰ τεκτονικὰ μεμαϑηκὼς ²τεκτονικός, ἢ οὔ;

ΓΟΡ. Ναί.

ΣΩ. Οὐκοῦν καὶ ὁ τὰ μουσικὰ ³μουσικός;

ΓΟΡ. Ναί.

ΣΩ. Καὶ ὁ τὰ ἰατρικὰ ἰατρικός; ⁴καὶ τἆλλα οὕτω κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον, ὁ μεμαϑηκὼς ἕκαστα ⁵τοιοῦτός ἐστιν οἷον ἡ ἐπιστήμη ἕκαστον ἀπεργάζεται;

⁶ΓΟΡ. Πάνυ γε.

ΣΩ. Οὐκοῦν κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ ⁷ὁ τὰ δίκαια μεμαϑηκὼς δίκαιος;

ΓΟΡ. Πάντως δήπου.

⁸ΣΩ. ῾Ο δὲ δίκαιος δίκαιά που πράττει.

ΓΟΡ. Ναί.

^c1ΣΩ. Οὐκοῦν ἀνάγκη τὸν ῥητορικὸν δίκαιον εἶναι, τὸν δὲ ²δίκαιον βούλεσϑαι δίκαια πράττειν;

ΓΟΡ. Φαίνεταί γε.

³ΣΩ. Οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὅ γε δίκαιος ἀδικεῖν.

⁴ΓΟΡ. ᾿Ανάγκη.

ΣΩ. Τὸν δὲ ῥητορικὸν ἀνάγκη ἐκ τοῦ λόγου ⁵δίκαιον εἶναι.

ΓΟΡ. Ναί.

ΣΩ. Οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ⁶ὁ ῥητορικὸς ἀδικεῖν.

ΓΟΡ. Οὐ ϕαίνεταί γε.

1.

ἐάνπερ ῥητορικὸν σύ τινα ποιήσῃς, ἀνάγκη αὐτὸν εἰδέναι τὰ δίκαια (460a5–6)

ῥητορικός ⊆ δίκαια μεμαϑηκώς

retor ⊆ znający sprawiedliwość

Zał.

2.

ὁ τὰ δίκαια μεμαϑηκὼς δίκαιος (460b7)

δίκαια μεμαϑηκώς ⊆ δίκαιος

znający sprawiedliwość ⊆ sprawiedliwy

Zał.

3.

Οὐκοῦν ἀνάγκη τὸν ῥητορικὸν δίκαιον εἶναι (460c1)

ῥητορικός ⊆ δίκαιος

retor ⊆ sprawiedliwy

1., 2., R1.1.1.1

4.

Οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὅ γε δίκαιος ἀδικεῖν (460c3)

δίκαιος ∥ βουλόμενος ἀδικεῖν

sprawiedliwy ∥ pragnący niesprawiedliwości

Zał.

5.

Οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὁ ῥητορικὸς ἀδικεῖν (460c5–6)

ῥητορικός ∥ βουλόμενος ἀδικεῖν

retor ∥ pragnący niesprawiedliwości

3., 4., R1.2.4.1

(Siwek)

Sokrates: Czekaj! Pięknie bowiem mówisz. Jeśli kształcisz kogoś na mówcę, powinien on wiedzieć uprzednio, co jest sprawiedliwe i niesprawiedliwe lub nauczyć się tego później od ciebie.

Gorgias: Jak najbardziej.

Sokrates: Cóż? Czy ten, kto nauczył się sztuki budowania, nie jest budowniczym? Czyż nie?

Gorgias: Tak.

Sokrates: A czy ten, kto nauczył się muzyki, nie jest muzykiem?

Gorgias: Tak.

Sokrates: Zatem ten, kto wyuczy się medycyny, jest lekarzem, i tak samo z innymi sztukami? Jeśli ktoś nauczy się jakiejś sztuki, nabywa też umiejętności, jakie każda z nich obejmuje?

Gorgias: Bez wątpienia.

Sokrates: W myśl tej zasady ten, kto wie, czym jest sprawiedliwość, jest sprawiedliwy.

Gorgias: Z pewnością.

Sokrates: A sprawiedliwy postępuje sprawiedliwie.

Gorgias: Tak.

Sokrates: Zatem człowiek, który zna sztukę retoryczną, jest z konieczności sprawiedliwy, a jako taki chce postępować sprawiedliwie.

Gorgias: Tak się wydaje.

Sokrates: Nigdy zatem sprawiedliwy nie zechce popełnić niesprawiedliwości.

Gorgias: Z pewnością.

Sokrates: Jak wynika z naszych wywodów, mówca jest z konieczności sprawiedliwy.

Gorgias: Tak.

Sokrates: Nigdy zatem mówca nie zechce popełnić niesprawiedliwości.

Gorgias: Tak się wydaje.

(Jowett)

Soc. Say no more, for there you are right; and so he whom you make a rhetorician must either know the nature of the just and unjust already, or he must be taught by you.

Gor. Certainly.

Soc. Well, and is not he who has learned carpentering a carpenter?

Gor. Yes.

Soc. And he who has learned music a musician?

Gor. Yes.

Soc. And he who has learned medicine is a physician, in like manner? He who has learned anything whatever is that which his knowledge makes him.

Gor. Certainly.

Soc. And in the same way, he who has learned what is just is just?

Gor. To be sure.

Soc. And he who is just may be supposed to do what is just?

Gor. Yes.

Soc. And must not the just man always desire to do what is just?

Gor. That is clearly the inference.

Soc. Surely, then, the just man will never consent to do injustice?

Gor. Certainly not.

Soc. And according to the argument the rhetorician must be a just man?

Gor. Yes.

Soc. And will therefore never be willing to do injustice?

Gor. Clearly not.