II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

124. Platon, Menon 89d1–e7 & 96b6–d1

Obalenie powyższego twierdzenia: cnota nie jest wiedzą, bo nikt jej nie naucza.

Sokrates, Menon:

^89d1ΜΕΝ. Τί οὖν δή; πρὸς τί βλέπων δυσχεραίνεις αὐτὸ ²καὶ ἀπιστεῖς μὴ οὐκ ἐπιστήμη ᾖ ἡ ἀρετή;

³ΣΩ. ᾿Εγώ σοι ἐρῶ, ὦ Μένων. τὸ μὲν γὰρ διδακτὸν ⁴αὐτὸ εἶναι, εἴπερ ἐπιστήμη ἐστίν, οὐκ ἀνατίϑεμαι μὴ οὐ ⁵καλῶς λέγεσϑαι' ὅτι δὲ οὐκ ἔστιν ἐπιστήμη, σκέψαι ἐάν σοι ⁶δοκῶ εἰκότως ἀπιστεῖν. τόδε γάρ μοι εἰπέ· εἰ ἔστιν διδα⁷κτὸν ὁτιοῦν πρᾶγμα, μὴ μόνον ἀρετή, οὐκ ἀναγκαῖον αὐτοῦ ⁸καὶ διδασκάλους καὶ μαϑητὰς εἶναι;

⁹ΜΕΝ. ῎Εμοιγε δοκεῖ.

^e1ΣΩ. Οὐκοῦν τοὐναντίον αὖ, οὗ μήτε διδάσκαλοι μήτε ²μαϑηταὶ εἶεν, καλῶς ἂν αὐτὸ εἰκάζοντες εἰκάζοιμεν μὴ ³διδακτὸν εἶναι;

⁴ΜΕΝ. ῎Εστι ταῦτα· ἀλλ' ἀρετῆς διδάσκαλοι οὐ δοκοῦσί ⁵σοι εἶναι;

⁶ΣΩ. Πολλάκις γοῦν ζητῶν εἴ τινες εἶεν αὐτῆς διδά⁷σκαλοι, πάντα ποιῶν οὐ δύναμαι εὑρεῖν.

[…]

^96b6ΣΩ. Οὐκοῦν εἰ μήτε οἱ σοϕισταὶ μήτε οἱ αὐτοὶ καλοὶ ⁷κἀγαϑοὶ ὄντες διδάσκαλοί εἰσι τοῦ πράγματος, δῆλον ὅτι οὐκ ⁸ἂν ἄλλοι γε;

⁹ΜΕΝ. Οὔ μοι δοκεῖ.

^c1ΣΩ. Εἰ δέ γε μὴ διδάσκαλοι, οὐδὲ μαϑηταί;

²ΜΕΝ. Δοκεῖ μοι ἔχειν ὡς λέγεις.

³ΣΩ. ῾Ωμολογήκαμεν δέ γε, πράγματος οὗ μήτε διδάσκαλοι ⁴μήτε μαϑηταὶ εἶεν, τοῦτο μηδὲ διδακτὸν εἶναι;

⁵ΜΕΝ. ῾Ωμολογήκαμεν.

⁶ΣΩ. Οὐκοῦν ἀρετῆς οὐδαμοῦ ϕαίνονται διδάσκαλοι;

⁷ΜΕΝ. ῎Εστι ταῦτα.

⁸ΣΩ. Εἰ δέ γε μὴ διδάσκαλοι, οὐδὲ μαϑηταί;

⁹ΜΕΝ. Φαίνεται οὕτως.

¹⁰ΣΩ. ᾿Αρετὴ ἄρα οὐκ ἂν εἴη διδακτόν;

^d1ΜΕΝ. Οὐκ ἔοικεν, εἴπερ ὀρϑῶς ἡμεῖς ἐσκέμμεϑα.

1.

τὸ […] διδακτὸν αὐτὸ εἶναι, εἴπερ ἐπιστήμη ἐστίν, οὐκ ἀνατίϑεμαι μὴ οὐ καλῶς λέγεσϑαι (89d3–5)

ἐπιστήμη ⊆ διδακτόν

wiedza ⊆ nauczalne

Zał.

2.

εἰ ἔστιν διδακτὸν ὁτιοὑν πρᾶγμα […] ἀναγκαῖον αὐτοῦ καὶ διδασκάλους καὶ μαϑητὰς εἶναι (89d7–8)

διδακτόν ⊆ διδασκάλους ἔχον ∩ μαϑητὰς ἔχον

nauczalne ⊆ mające uczniów ∩ mające nauczycieli

Zał.

3.

Οὐκοῦν τοὐναντίον αὖ, οὗ μήτε διδάσκαλοι μήτε μαϑηταὶ εἶεν, καλῶς ἂν αὐτὸ εἰκάζοντες εἰκάζοιμεν μὴ διδακτὸν εἶναι

¬ διδασκάλους ἔχον ∩ ¬ μαϑητὰς ἔχον ∥ διδακτόν

¬ mające uczniów ∩ ¬ mające nauczycieli ∥ nauczalne

2., R1.4.2

4.

Οὐκοῦν ἀρετῆς οὐδαμοῦ ϕαίνονται διδάσκαλοι (96c6)

ἀρετή ∥ διδασκάλους ἔχον

cnota ∥ mające nauczycieli

Zał.

5.

Εἰ […] μὴ διδάσκαλοι, οὐδὲ μαϑηταί (96c8)

¬ διδασκάλους ἔχον ∥ μαϑητὰς ἔχον

¬ mające nauczycieli ∥ mające uczniów

Zał.

6.

᾿Αρετὴ ἄρα οὐκ ἂν εἴη διδακτόν (96c10)

ἀρετή ∥ διδακτόν

cnota ∥ nauczalne

3., 4., 5., R1.3.15

7. οὐκ ἔστιν ἐπιστήμη (89d5)

ἀρετή ∥ ἀρετή

cnota ∥ wiedza

1., 6., R1.2.4.5

(Siwek)

Menon: Co masz na myśli? Z jakiego powodu jesteś z tego niezadowolony i wątpisz, czy cnota jest wiedzą?

Sokrates: Powiem ci to, Menonie. Nie przeczę, że cnoty można nauczyć, o ile jest wiedzą; zastanów się jednak, czy twoim zdaniem nie słusznie wątpię, by była ona wiedzą. Powiedz mi bowiem: jeśli istnieje coś, co może być przedmiotem nauczania, nie tylko cnota, to czy nie jest konieczne, by istnieli ci, którzy tego nauczają oraz uczniowie?

Menon: Tak mi się wydaje.

Sokrates: Zatem jeśli jest przeciwnie, jeśli nie ma nauczycieli czegoś ani uczniów, to słusznie możemy przypuszczać, że nie jest to coś, czego można nauczyć?

Menon: To prawda; ale czy sądzisz, że nie ma nauczycieli cnoty?

Sokrates: Niejednokrotnie szukałem jakichś nauczycieli cnoty, ale mimo wielu wysiłków nie mogłem żadnego znaleźć.

Sokrates: Jeśli więc ani sofiści, ani nawet ludzie dobrzy i szlachetni nie są nauczycielami cnoty, jest oczywiste, że i nikt inny?

Menon: Tak mi się wydaje.

Sokrates: Jeśli nie ma nauczycieli, nie ma też i uczniów?

Menon: Wydaje mi się, że jest tak jak mówisz.

Sokrates: Czy nie zgodziliśmy się, że jeśli coś nie ma ani nauczycieli, ani uczniów, to tego nie można nauczyć?

Menon: Zgodziliśmy się.

Sokrates: Zatem nigdzie nie ma, jak się wydaje, nauczycieli cnoty?

Menon: To prawda.

Sokrates: Jeśli nauczycieli, to i uczniów?

Menon: Tak się wydaje.

Sokrates: Zatem cnoty nie można nauczyć?

Menon: Tak się wydaje, jeśli dobrze to rozpatrzyliśmy.

(Jowett)

Men. Well; and why are you so slow of heart to believe that knowledge is virtue?

Soc. I will try and tell you why, Meno. I do not retract the assertion that if virtue is knowledge it may be taught; but I fear that I have some reason in doubting whether virtue is knowledge: for consider now. and say whether virtue, and not only virtue but anything that is taught, must not have teachers and disciples?

Men. Surely.

Soc. And conversely, may not the art of which neither teachers nor disciples exist be assumed to be incapable of being taught?

Men. True; but do you think that there are no teachers of virtue?

Soc. I have certainly often enquired whether there were any, and taken great pains to find them, and have never succeeded.

Soc. But if neither the Sophists nor the gentlemen are teachers, clearly there can be no other teachers?

Men. No.

Soc. And if there are no teachers, neither are there disciples?

Men. Agreed.

Soc. And we have admitted that a thing cannot be taught of which there are neither teachers nor disciples?

Men. We have.

Soc. And there are no teachers of virtue to be found anywhere?

Men. There are not.

Soc. And if there are no teachers, neither are there scholars?

Men. That, I think, is true.

Soc. Then virtue cannot be taught?

Men. Not if we are right in our view.