II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

141. Platon, Rzeczpospolita II 379b1–c8

Teodycea: Bóg, będąc dobry, nie może być przyczyną zła.

Sokrates, Adejmant:

^379b1Οὐκοῦν ἀγαϑὸς ὅ γε ϑεὸς τῷ ὄντι τε καὶ λεκτέον οὕτω;

²Τί μήν;

³᾿Αλλὰ μὴν οὐδέν γε τῶν ἀγαϑῶν βλαβερόν· ἦ γάρ;

⁴Οὔ μοι δοκεῖ.

⁵῏Αρ' οὖν ὃ μὴ βλαβερὸν βλάπτει;

⁶Οὐδαμῶς.

⁷῝Ο δὲ μὴ βλάπτει κακόν τι ποιεῖ;

⁸Οὐδὲ τοῦτο.

⁹῝Ο δέ γε μηδὲν κακὸν ποιεῖ οὐδ' ἄν τινος εἴη κακοῦ αἴτιον;

¹⁰Πῶς γάρ;

¹¹Τί δέ; ὠϕέλιμον τὸ ἀγαϑόν;

¹²Ναί.

¹³Αἴτιον ἄρα εὐπραγίας;

¹⁴Ναί.

¹⁵Οὐκ ἄρα πάντων γε αἴτιον τὸ ἀγαϑόν, ἀλλὰ τῶν μὲν εὖ ¹⁶ἐχόντων αἴτιον, τῶν δὲ κακῶν ἀναίτιον.

^c1Παντελῶς γ', ἔϕη.

²Οὐδ' ἄρα, ἦν δ' ἐγώ, ὁ ϑεός, ἐπειδὴ ἀγαϑός, πάντων ἂν ³εἴη αἴτιος, ὡς οἱ πολλοὶ λέγουσιν, ἀλλὰ ὀλίγων μὲν τοῖς ⁴ἀνϑρώποις αἴτιος, πολλῶν δὲ ἀναίτιος· πολὺ γὰρ ἐλάττω ⁵τἀγαϑὰ τῶν κακῶν ἡμῖν, καὶ τῶν μὲν ἀγαϑῶν οὐδένα ⁶ἄλλον αἰτιατέον, τῶν δὲ κακῶν ἄλλ' ἄττα δεῖ ζητεῖν τὰ ⁷αἴτια, ἀλλ' οὐ τὸν ϑεόν.

⁸᾿Αληϑέστατα, ἔϕη, δοκεῖς μοι λέγειν.

1.

ἀγαϑὸς ὅ γε ϑεὸς (379b1)

ϑεὸς ⊆ ἀγαϑόν

bóg ⊆ dobre

Zał.

2.

οὐδέν γε τῶν ἀγαϑῶν βλαβερόν (379b3)

ἀγαϑόν ∥ βλαβερόν

dobre ∥ szkodliwe

Zał.

3.

ὃ μὴ βλαβερὸν βλάπτει […] οὐδαμῶς (379b5–6)

¬ βλαβερόν ∥ βλάπτον

¬ szkodliwe ∥ szkodzące

Zał.

4.

῝Ο δὲ μὴ βλάπτει κακόν (379b6) οὐδὲ (379b7) ποιεῖ (379b6)

¬ βλάπτον ∥ κακόν ποιοῦν

¬ szkodzące ∥ robiące zło

Zał.

5.

῝Ο δέ γε μηδὲν κακὸν ποιεῖ οὐδ' ἄν τινος εἴη κακοῦ αἴτιον (379b9)

¬ κακόν ποιοῦν ∥ κακοῦ αἴτιον

¬ robiące zło ∥ przyczyna zła

Zał.

6.

ὠϕέλιμον τὸ ἀγαϑὸν (379b11)

ἀγαϑόν ⊆ ὠϕέλιμον

dobre ⊆ pożyteczne

Zał.

[7.

ὠϕέλιμον ⊆ αἴτιον εὐπραγίας

pożyteczne ⊆ przyczyna powodzenia

Zał.]

8.

Αἴτιον ἄρα εὐπραγίας (379b13)

dobre ⊆ αἴτιον εὐπραγίας

dobre ⊆ przyczyna powodzenia

6., 7., R1.1.1.1

[9.

εὐπραγία ⊆ ἀγαϑόν

powodzenie ⊆ dobre

Zał.]

10.

τὸ ἀγαϑὸν […] τῶν μὲν εὖ ἐχόντων αἴτιον (379b15–16)

ἀγαϑόν ⊆ αἴτιον ἀγαϑοῦ

dobre ⊆ przyczyna dobra

8., 9., R7.3

11.

τὸ ἀγαϑὸν […] τῶν δὲ κακῶν ἀναίτιον (379b15–16)

ἀγαϑόν ∥ αἴτιον κακοῦ

dobre ∥ przyczyna zła

2., 3., 4., 5., R1.3.5.12

12.

ὁ ϑεός (379c2) αἴτιος (379c3) τῶν μὲν ἀγαϑῶν (379c5)

ϑεός ⊆ αἴτιον ἀγαϑοῦ

bóg ⊆ przyczyna dobra

1., 10., R1.1.1.1

13.

τῶν δὲ κακῶν ἄλλ' ἄττα δεῖ ζητεῖν τὰ αἴτια, ἀλλ' οὐ τὸν ϑεόν (379c6–7)

ϑεός ∥ αἴτιον κακοῦ

bóg ∥ przyczyna zła

1., 11., R1.2.4.1

(Witwicki)

— A prawda, że bóg jest dobry i tak też trzeba mówić?

— No pewnie.

— Nigdy to, co dobre, nie jest szkodliwe. Czy nie?

— Myślę, że nie.

— A czy to, co nieszkodliwe, szkodzi?

— Nigdy.

— A to, co nie szkodzi, to robi coś złego?

— I to nie.

— A co nic złego nie robi, to też nie może być żadnego zła przyczyną?

— No jakże?

— Więc cóż? Pożyteczne jest to, co dobre?

— Tak.

— Więc jest przyczyną szczęścia i powodzenia?

— Tak.

— Zatem dobro nie jest przyczyną wszystkiego, tylko jest przyczyną stanów dobrych, a złych stanów rzeczy ono przyczyną nie jest.

— Ze wszech miar — powiada.

— Zatem i bóg, skoro jest dobry, nie może być przyczyną wszystkiego, jak mówią szerokie koła, tylko niewielu rzeczy ludziom jest przyczyną, a wielu rzeczom nie jest winien. Bo mamy znacznie mniej rzeczy dobrych niż złych. I dobrych rzeczy nikomu innemu nie zawdzięczamy, a dla złych trzeba szukać jakichś innych przyczyn — tylko nie boga.

— Zdaje mi się — powiada — że świętą prawdę mówisz.

(Jowett)

And is he [=God] not truly good? and must he not be represented as such?

Certainly.

And no good thing is hurtful?

No, indeed.

And that which is not hurtful hurts not?

Certainly not.

And that which hurts not does no evil?

No.

And can that which does no evil be a cause of evil?

Impossible.

And the good is advantageous?

Yes.

And therefore the cause of well-being?

Yes.

It follows, therefore, that the good is not the cause of all things, but of the good only?

Assuredly.

Then God, if he be good, is not the author of all things, as the many assert, but he is the cause of a few things only, and not of most things that occur to men. For few are the goods of human life, and many are the evils, and the good is to be attributed to God alone; of the evils the causes are to be sought elsewhere, and not in him.

That appears to me to be most true, he said.