II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

145. Platon, Rzeczpospolita X 604a10–b5

Kolejny podział duszy na część poddającą się uczuciom i część rozumną.

Sokrates, Glaukon:

^604a10Οὐκοῦν τὸ μὲν ἀντιτείνειν διακελευόμενον λόγος καὶ νόμος ^b1ἐστίν, τὸ δὲ ἕλκον ἐπὶ τὰς λύπας αὐτὸ τὸ πάϑος;

²᾿Αληϑῆ.

³᾿Εναντίας δὲ ἀγωγῆς γιγνομένης ἐν τῷ ἀνϑρώπῳ περὶ τὸ ⁴αὐτὸ ἅμα, δύο ϕαμὲν αὐτὼ ἀναγκαῖον εἶναι.

⁵Πῶς δ' οὔ;

1.

λόγος καὶ νόμος (604a10) τὸ […] ἀντιτείνειν διακελευόμενον (604a10)

πεποιϑὸς λόγῳ καὶ νόμῳ ∥ λυποῦν

posłuszne rozumowi i prawu ∥ cierpiące

Zał.

2.

τὸ πάϑος (604b1) τὸ […] ἕλκον ἐπὶ τὰς λύπας (604b1)

πεποιϑὸς πάϑῳ ⊆ λυποῦν

posłuszne bólowi ⊆ cierpiące

Zał.

3.

δύο ϕαμὲν αὐτὼ ἀναγκαῖον εἶναι (604b4)

πεποιϑὸς πάϑῳ ∥ πεποιϑὸς λόγῳ καὶ νόμῳ

posłuszne bólowi ∥ posłuszne rozumowi i prawu

1., 2., R1.2.4.6

Uwaga: przesłanki są dosłownie wyrażone: „rozum i prawo nakazuje opierać się cierpieniu” i „ból wlecze do cierpień”, ale znaczy to to samo, że „posłuszne rozumowi i prawu opiera się cierpieniu” i „posłuszne bólowi cierpi”, poniważ dowodzi się tu istnienia dwóch pierwiastków w duszy ludzkiej.

(Witwicki)

— Nieprawdaż? to, co każe przeciwstawiać się cierpieniu — to jest rozum i prawo, a to, co wlecze do cierpień — to jest ból sam?

— Prawda.

— Więc kiedy się równocześnie w człowieku odzywają takie dwa przeciwne sobie popędy w związku z tą samą sprawą, to powiemy, że muszą w nim mieszkać jakieś dwa (przeciwne sobie) pierwiastki.

— Jakżeby nie?

(Jowett)

There is a principle of law and reason in him which bids him resist, as well as a feeling of his misfortune which is forcing him to indulge his sorrow?

True.

But when a man is drawn in two opposite directions, to and from the same object, this, as we affirm, necessarily implies two distinct principles in him?

Certainly.