II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

151. Platon, Timajos 29a2–6 & 30a6–b6

Dlaczego świat ma duszę?

Fragment wykładu Timajosa:

^29a2εἰ μὲν δὴ καλός ἐστιν ὅδε ὁ κόσμος

ὅ ³τε δημιουργὸς ἀγαϑός,

δῆλον ὡς πρὸς τὸ ἀίδιον ἔβλεπεν·

εἰ ⁴δὲ ὃ μηδ' εἰπεῖν τινι ϑέμις, πρὸς γεγονός.

παντὶ δὴ σαϕὲς ⁵ὅτι πρὸς τὸ ἀίδιον·

ὁ μὲν γὰρ κάλλιστος τῶν γεγονότων,

ὁ ⁶δ' ἄριστος τῶν αἰτίων.

[…]

^30a6ϑέμις δ' οὔτ' ἦν ⁷οὔτ' ἔστιν τῷ ἀρίστῳ δρᾶν ἄλλο πλὴν τὸ κάλλιστον·

^b1λογισάμενος οὖν ηὕρισκεν ἐκ τῶν κατὰ ϕύσιν ὁρατῶν οὐδὲν ²ἀνόητον τοῦ νοῦν ἔχοντος ὅλον ὅλου κάλλιον ἔσεσϑαί ποτε ³ἔργον,

νοῦν δ' αὖ χωρὶς ψυχῆς ἀδύνατον παραγενέσϑαι τῳ.

⁴διὰ δὴ τὸν λογισμὸν τόνδε νοῦν μὲν ἐν ψυχῇ, ψυχὴν δ' ἐν ⁵σώματι συνιστὰς τὸ πᾶν συνετεκταίνετο, ὅπως ὅτι κάλλιστον ⁶εἴη κατὰ ϕύσιν ἄριστόν τε ἔργον ἀπειργασμένος.

1.

ὅ […] δημιουργὸς (29a2–3) ἄριστος τῶν αἰτίων (29a6)

δημιουργός ⊆ ἄριστος

stwórca ⊆ najlepszy

Zał.

2.

ϑέμις […] ἔστιν τῷ ἀρίστῳ δρᾶν […] τὸ κάλλιστον (30a6–7)

ἄριστος ⊆ δρῶν τὸ κάλλιστον

najlepszy ⊆ czyniący najpiękniejsze

Zał.

3.

οὐδὲν ἀνόητον τοῦ νοῦν ἔχοντος ὅλον ὅλου κάλλιον ἔσεσϑαί (30b1–2)

κάλλιστον ⊆ νοῦν ἔχον

najpiękniejsze ⊆ rozumne

Zał.

4.

νοῦν δ' αὖ χωρὶς ψυχῆς ἀδύνατον παραγενέσϑαι τῳ (30b3)

νοῦν ἔχον ⊆ ψυχήν ἔχον

rozumne ⊆ posiadające duszę

Zał.

5.

τόνδε νοῦν μὲν ἐν ψυχῇ, ψυχὴν δ' ἐν σώματι συνιστὰς τὸ πᾶν συνετεκταίνετο (30b4–5)

δημιουργός ⊆ δρῶν ψυχήν ἔχον

stwórca ⊆ czyniący posiadające duszę

1., 2., 3., 4., R7.28

(Siwek)

Jeśli ten świat jest piękny,

a jego konstruktor jest dobry,

jasno stąd wynika, że patrzył na model wieczny.

W przeciwnym bowiem razie — tego nawet przypuścić nie można — patrzyłby na model zrodzony.

Świat bowiem jest rzeczą najpiękniejszą spośród zrodzonych,

a jego budowniczy jest najdoskonalszą z przyczyn.

[…]

Otóż nie było ani wówczas, ani kiedykolwiek dozwolone, aby najlepsza istota robiła coś, co nie jest

najpiękniejsze.

Po zastanowieniu się zauważył, że spośród rzeczy naturalnie widzialnych, rozpatrywanych w swej całości żadna rzecz pozbawiona rozumu nie może nigdy być piękniejsza od tej, która jest obdarzona rozumem;

i że, z drugiej strony, jest niemożliwe, aby jakaś rzecz mogła mieć rozum bez duszy.

Pod wpływem tej refleksji utworzył świat, łącząc rozum z duszą, a duszę z ciałem, aby dzieło przez niego dokonane było naturalnie najpiękniejsze i możliwie najlepsze.

(Jowett)

If the world be indeed fair

and the artificer good,

it is manifest that he must have looked to that which is eternal;

but if what cannot be said without blasphemy is true, then to the created pattern.

Every one will see that he must have looked to, the eternal;

for the world is the fairest of creations

and he is the best of causes.

[…]

Now the deeds of the best could never be or have been other than the fairest;

and the creator, reflecting on the things which are by nature visible, found that no unintelligent creature taken as a whole was fairer than the intelligent taken as a whole;

and that intelligence could not be present in anything which was devoid of soul.

For which reason, when he was framing the universe, he put intelligence in soul, and soul in body, that he might be the creator of a work which was by nature fairest and best.