II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

25. Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie IV, 6,10–11

Ciąg dalszy tejże dyskusji:

^{IV, VI, 10}῏Αρ' οὖν τοὺς μὲν ἀγαϑοὺς πρὸς τὰ δεινὰ καὶ ἐπικίνδυνα ὄντας ἀνδρείους ἡγῃ εἶναι, τοὺς δὲ κακοὺς δειλούς;

Πάνυ μὲν οὖν, ἔϕη.

¹¹᾿Αγαϑοὺς δὲ πρὸς τὰ τοιαῦτα νομίζεις ἄλλους τινὰς ἢ τοὺς δυναμένους αὐτοῖς καλῶς χρῆσϑαι;

Οὐκ ἀλλὰ τούτους, ἔϕη.

Κακοὺς δὲ ἄρα τοὺς οἵους τούτους κακῶς χρῆσϑαι;

Τίνας γὰρ ἄλλους; ἔϕη.

῏Αρ' οὖν ἕκαστοι χρῶνται ὡς οἴονται δεῖν;

Πῶς γὰρ ἄλλως; ἔϕη.

῏Αρ' οὖν οἱ μὴ δυνάμενοι καλῶς χρῆσϑαι ἴσασιν ὡς δεῖ χρῆσϑαι;

Οὐ δήπου γε, ἔϕη.

Οἱ ἄρα εἰδότες ὡς δεῖ χρῆσϑαι, οὗτοι καὶ δύνανται;

Μόνοι γ', ἔϕη.

Τί δέ; οἱ μὴ διημαρτηκότες ἆρα κακῶς χρῶνται τοῖς τοιοῦτοις;

Οὐκ οἴομαι, ἔϕη.

Οἱ ἄρα κακῶς χρώμενοι διημαρτήκασιν;

Εἰκός γ', ἔϕη.

Οἱ μὲν ἄρα ἐπιστάμενοι τοῖς δεινοῖς τε καὶ ἐπικινδύνοις καλῶς χρῆσϑαι ἀνδρεῖοί εἰσιν, οἱ δὲ διαμαρτάνοντες τούτου δειλοί;

῎Εμοιγε δοκοῦσιν, ἔϕη.

1.

τοὺς μὲν ἀγαϑοὺς πρὸς τὰ δεινὰ καὶ ἐπικίνδυνα ὄντας ἀνδρείους ἡγῃ εἶναι (IV, 6,10)

ἀγαϑοὶ πρὸς τὰ δεινὰ καὶ ἐπικίνδυνα ⊆ ἀνδρεῖοι

dobrzy w niebezpieczeństwie ⊆ dzielni

Zał.

2.

τοὺς δὲ κακοὺς δειλούς (IV, 6,10)

κακοὶ πρὸς τὰ δεινὰ καὶ ἐπικίνδυνα ⊆ δειλοί

źli w niebezpieczeństwie ⊆ tchórze

Zał.

3.

᾿Αγαϑοὺς δὲ πρὸς τὰ τοιαῦτα νομίζεις (IV, 6,11) Οὐκ (IV, 6,11) ἄλλους τινὰς ἢ τοὺς δυναμένους αὐτοῖς καλῶς χρῆσϑαι (IV, 6,11)

ἀγαϑοὶ πρὸς τὰ δεινὰ καὶ ἐπικίνδυνα = δυνάμενοι αυτοῖς καλῶς χρῆσϑαι

dobrzy w niebezpieczeństwie = potrafiący dobrze sobie poradzić

Zał.

4.

Κακοὺς δὲ ἄρα τοὺς οἵους τούτους κακῶς χρῆσϑαι (IV, 6,11)

κακοὶ πρὸς τὰ δεινὰ καὶ ἐπικίνδυνα = ¬ δυνάμενοι αυτοῖς καλῶς χρῆσϑαι

źli w niebezpieczeństwie = ¬ potrafiący dobrze sobie poradzić

Zał.

5.

οἱ μὴ δυνάμενοι καλῶς χρῆσϑαι (IV, 6,11) οὐ (IV, 6,11) ἴσασιν ὡς δεῖ χρῆσϑαι (IV, 6,11)

¬ δυνάμενοι αυτοῖς καλῶς χρῆσϑαι = ¬ εἰδότες ὡς δεῖ χρήσϑαι

¬ potrafiący dobrze sobie poradzić = ¬ wiedzący, co należy robić

Zał.

6.

Οἱ ἄρα εἰδότες ὡς δεῖ χρῆσϑαι, οὗτοι καὶ δύνανται (IV, 6,11)

εἰδότες ὡς δεῖ χρήσϑαι ⊆ δυνάμενοι αυτοῖς καλῶς χρῆσϑαι

wiedzący, co należy robić ⊆ potrafiący dobrze sobie poradzić

5., R1.3.1.1

7.

οἱ μὴ διημαρτηκότες (IV, 6,11) οὐ (IV, 6,11) κακῶς χρῶνται τοῖς τοιοῦτοις (IV, 6,11)

¬ διημαρτηκότες ∥ κακῶς χρώμενοι τοῖς τοιοῦτοις

¬ niewiedzący ∥ radzący sobie źle w niebezpieczeństwie

Zał.

8.

Οἱ ἄρα κακῶς χρώμενοι διημαρτήκασιν (IV, 6,11)

κακῶς χρώμενοι τοῖς τοιοῦτοις ⊆ διημαρτηκότες

radzący sobie źle w niebezpieczeństwie ⊆ niewiedzący

7., R1.3.5.2

9.

Οἱ μὲν ἄρα ἐπιστάμενοι τοῖς δεινοῖς τε καὶ ἐπικινδύνοις καλῶς χρῆσϑαι ἀνδρεῖοί εἰσιν (IV, 6,11)

εἰδότες ὡς δεῖ χρήσϑαι ⊆ ἀνδρεῖοι

wiedzący co należy czynić ⊆ dzielni

1., 3., 6., R1.2.1.9

10.

οἱ δὲ διαμαρτάνοντες τούτου δειλοί (IV, 6,11)

¬ εἰδότες ὡς δεῖ χρήσϑαι ⊆ δειλοί

¬ wiedzący co należy czynić ⊆ tchórze

2., 4., 5., R1.2.1.7

(Joachimowicz)

— Więc chyba kto w groźnych i niebezpiecznych sytuacjach spisuje się dzielnie, tego uważasz za dzielnego człowieka, kto zaś źle sobie radzi — za tchórza?

— Tak właśnie uważam.

— Nie sądzisz zapewne, że ktoś inny spisuje się dzielniej w takich okolicznościach niż ten, kto potrafi dobrze sobie poradzić?

— Oczywiście, nikt inny.

— Kto więc źle radzi sobie w takich przypadkach, jest tchórzem?

— Nikt inny.

— Czy każdy człowiek działa w niebezpieczeństwie w ten sposób, jak sądzi, że działać powinien?

— Nie inaczej.

— Ten więc, kto nie potrafi dzielnie poradzić sobie w niebezpieczeństwie, nie wie, jak działać powinien?

— Oczywiście, że nie wie!

— A więc, na odwrót, ten, kto wie, jak działać powinien, jest zdolny do takiego działania?

— Ten tylko i nikt inny!

— Czy tacy, którzy mają właściwe rozeznanie, źle radzą sobie w niebezpieczeństwie?

— Nie sądzę — zaprzeczył.

— Więc może druga ewentualność, że tylko tacy, którzy źle radzą sobie w groźnych i niebezpiecznych momentach, nie mają właściwego rozeznania?

— To właśnie jest całkiem naturalne.

— Wobec tego — zakończył Sokrates — kto w groźnych i niebezpiecznych momentach potrafi dzielnie sobie poradzić, jest mężnym człowiekiem, kto zaś nie umie sprostać temu zadaniu, jest tchórzem?

— Takie i moje jest o tym zdanie — była odpowiedź.