II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

32. (Pseudo-)Ksenofont, Rzeczpospolita Ateńska I, 10–11

„Stary oligarcha”, autor przypisywanej Ksenofontowi Rzeczypospolitej Ateńskiej pisze, dlaczego akurat w Atenach niewolnikom przysługują szczególne prawa. Druga część dowodu może wyglądać na naciąganą, ale oddaje ona sens wypowiedzi: demokracja ateńska opiera się na flocie, flota opiera się na niewolnikach, więc niewolnicy są podporą demokracji.

^i.10Τῶν δούλων δ' αὖ καὶ τῶν μετοίκων πλείστη ἐστὶν ᾿Αϑήνησιν ἀκολασία, καὶ οὔτε πατάξαι ἔξεστιν αὐτόϑι οὔτε ὑπεκστήσεταί σοι ὁ δοῦλος. οὗ δ' ἕνεκέν ἐστι τοῦτο ἐπιχώριον ἐγὼ ϕράσω. εἰ νόμος ἦν τὸν δοῦλον ὑπὸ τοῦ ἐλευϑέρου τύπτεσϑαι ἢ τὸν μέτοικον ἢ τὸν ἀπελεύϑερον, πολλάκις ἂν οἰηϑεὶς εἶναι τὸν ᾿Αϑηναῖον δοῦλον ἐπάταξεν ἄν· ἐσϑῆτά τε γὰρ οὐδὲν βελτίων ὁ δῆμος αὐτόϑι ἢ οἱ δοῦλοι καὶ οἱ μέτοικοι καὶ τὰ εἴδη οὐδὲν βελτίους εἰσίν. ¹¹εἰ δέ τις καὶ τοῦτο ϑαυμάζει, ὅτι ἐῶσι τοὺς δούλους τρυϕᾶν αὐτόϑι καὶ μεγαλοπρεπῶς διαιτᾶσϑαι ἐνίους, καὶ τοῦτο γνώμῃ ϕανεῖεν ἂν ποιοῦντες. ὅπου γὰρ ναυτικὴ δύναμίς ἐστιν, ἀπὸ χρημάτων ἀνάγκη τοῖς ἀνδραπόδοις δουλεύειν, ἵνα λαμβάνωνμεν 〈ὧν〉 πράττῃ τὰς ἀποϕοράς, καὶ ἐλευϑέρους ἀϕιέναι.

1.

οὔτε πατάξαι ἔξεστιν […] ὁ δοῦλος (I, 10)

δοῦλος ∥ πατακτός

niewolnik ∥ mogący być bity

2., 3., R2.2.5

2.

εἰ νόμος ἦν τὸν δοῦλον ὑπὸ τοῦ ἐλευϑέρου τύπτεσϑαι ἢ τὸν μέτοικον ἢ τὸν ἀπελεύϑερον, πολλάκις ἂν οἰηϑεὶς εἶναι τὸν ᾿Αϑηναῖον δοῦλον ἐπάταξεν ἄν (I, 10)

δοῦλος ∦ πατακτός → πολίτης ∦ πατακτός

niewolnik ∦ mogący być bity → obywatel ∦ mogący być bity

4., R3.4.1

[3.

πολίτης ∥ πατακτός

obywatel ∥ mogący być bity

Fakt]

4.

ἐσϑῆτά τε γὰρ οὐδὲν βελτίων ὁ δῆμος αὐτόϑι ἢ οἱ δοῦλοι καὶ οἱ μέτοικοι καὶ τὰ εἴδη οὐδὲν βελτίους εἰσίν (I, 10)

δοῦλος ⊆ πολίτης

niewolnik ⊆ obywatel

5., 6., 7., R1.1.1.5

5.

ναυτικὴ δύναμίς ἐστιν (I, 11)

ναυτικὴ ⊆ δύναμις πόλεως

flota ⊆ podpora państwa

Zał.

[6.

δοῦλος ⊆ ναυτικὴ

niewolnik ⊆ flota

Fakt]

[7.

δύναμις πόλεως ⊆ πολίτης

podpora państwa ⊆ obywatel

Fakt?]

(Wierzbicki)

A znowuż bardzo wielkiemi wolnościami cieszą się w Atenach niewolnicy i metojkowie. Nawet potrącić ich tam nie wolno, a skoro przechodzisz drogą, niewolnik nie powstanie ci z miejsca. Powiem, skąd ten zwyczaj zagnieździł się w tym kraju. Gdyby bowiem prawo pozwalało wolnemu obywatelowi uderzyć niewolnika albo metojka, albo wyzwoleńca, wydarzyłoby się często, że ktoś uważając wolnego obywatela ateńskiego za niewolnika, ściągnąłby go po plecach. Pospólstwo bowiem nie odziewa się tam lepiej niż niewolnicy i metojkowie i wcale od nich nie wygląda. A jeżeli ktoś znowu i temu się dziwuje, że Ateńczycy pozwalają swym niewolnikom żyć wygodnie i dostatnio, a nawet niektórym z nich prowadzić życie zbytkowne, okaże się, że i to czynią oni z rozmysłem. Tam bowiem, gdzie potęga morska kraju opiera się na płatnym najemniku, muszą panowie z konieczności ulegać niewolnikom, aby im przecież coś z tego przypadło, co tamci zarobią i dlatego muszą im udzielić wolności.