II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

45. Platon, Teajtet 182d8–183a1 & 183b7–c4

Dowód, że jeżeli wszystko się zmienia, to wiedza nie jest spostrzeganiem.

Sokrates, Teodor:

^182d8ΣΩ. Τί δὲ περὶ αἰσϑήσεως ἐροῦμεν ὁποιασοῦν, οἷον τῆς ^e1τοῦ ὁρᾶν ἢ ἀκοῦειν; μένειν ποτὲ ἐν αὐτῷ τῷ ὁρᾶν ἢ ἀκοῦειν;

²ΘΕΟ. Οὔκουν δεῖ γε, εἴπερ πάντα κινεῖται.

³ΣΩ. Οὔτε ἄρα ὁρᾶν προσρητέον τι μᾶλλον ἢ μὴ ὁρᾶν, ⁴οὐδέ τιν' ἄλλην αἴϑησιν μᾶλλον ἢ μὴ, πάντων γε πάντως ⁵κινουμένων.

⁶ΘΕΩ. Οὐ γὰρ οὖν.

⁷ΣΩ. Καὶ μὴν αἴσϑησίς γε ἐπιστήμη, ὡς ἔϕαμεν ἐγώ τε ⁸καὶ Θεαίτητος.

⁹ΘΕΟ. ῏Ην ταῦτα.

¹⁰ΣΩ. Οὐδὲν ἄρα ἐπιστήμην μᾶλλον ἢ μὴ ἐπιστήμην ¹¹ἀπεκρινάμεϑα ἐρωτώμενοι ὅτι ἐστὶν ἐπιστήμη.

^183a1ΘΕΟ. ᾿Εοίκατε.

[…]

^183b7ΣΩ. Οὐκοῦν, ὦ Θεόδωρε, τοῦ τε σοῦ ἑταίρου ἀπηλ⁸λάγμεϑα, καὶ οὔπω συγχωροῦμεν αὐτῷ πάντ' ἄνδρα πάντων ^c1χρημάτων μέτρον εἶναι, ἂν μὴ ϕρόνιμός τις ᾖ· ἐπιστήμην ²τε αἴσϑησιν οὐ συγχωρησόμεϑα κατά γε τὴν τοῦ πάντα ³κινεῖσϑαι μέϑοδον, [ἢ] εἰ μή [τί] πώς ἄλλως Θεαίτητος ὅδε ⁴λέγει.

1.

περὶ αἰσϑήσεως ἐροῦμεν (182d8) κινεῖται (182e2)

αἴσϑησις ⊆ κινουμένον

spostrzeżenie ⊆ zmieniające się

2., x/αἴσϑησις

2.

πάντα κινεῖται (182e2)

∀x (x ⊆ κινουμένον)

∀x (x ⊆ zmieniające się)

Hp.

3.

Οὔτε […] προσρητέον τι (182e3) μᾶλλον ἢ μὴ, πάντων γε πάντως κινουμένον (182e4–5)

κινουμένον ∥ προσρητέον μᾶλλον ἢ μή

zmieniające się ∥ orzekane bezwzględnie

Zał.

4.

Οὔτε […] προσρητέον τι (182e3) αἴϑησιν μᾶλλον ἢ μὴ (182e4)

αἴσϑησις ∥ προσρητέον μᾶλλον ἢ μή

spostrzeganie ∥ orzekane bezwzględnie

1., 3., R1.2.4.1

5.

αἴσϑησίς γε ἐπιστήμη (182e7)

ἐπιστήμη ⊆ αἴσϑησις

wiedza ⊆ spostrzeganie

Hp.

6.

Οὐδὲν […] ἐπιστήμην μᾶλλον ἢ μὴ ἐπιστήμην ἀπεκρινάμεϑα (182e10–11)

ἐπιστήμη ∥ προσρητέον μᾶλλον ἢ μή

wiedza ∥ orzekane bezwzględnie

4., 5., R1.2.4.2

[7.

ἐπιστήμη ∦ προσρητέον μᾶλλον ἢ μή

wiedza ∦ orzekane bezwzględnie

Fakt]

8.

ἐπιστήμην τε αἴσϑησιν οὐ συγχωρησόμεϑα κατά γε τὴν τοῦ πάντα κινεῖσϑαι μέϑοδον (183c1–3)

∀x (x ⊆ κινουμένον) → ἐπιστήμη ⊈ αἴσϑησις

∀x (x ⊆ zmieniające się) → wiedza ⊈ spostrzeganie

2., 5., 6., 7., R4.6

(Witwicki)

Sokrates: A co powiemy o spostrzeganiu jakimkolwiek, na przykład o widzeniu albo o słyszeniu? Czy widzenie lub słyszenie trwa kiedykolwiek?

Teodoros: Nie powinno, skoro się wszystko rusza.

Sokrates: To i widzeniem niczego nie trzeba nazywać raczej niż niewidzeniem, ani jakimkolwiek innym spostrzeganiem raczej niźli nie, skoro się wszystko pod każdym względem zmienia i porusza.

Teodoros: No nie można.

Sokrates: A tymczasem spostrzeganie to wiedza, jak mówiliśmy ja i Teajtet.

Teodoros: Było tak.

Sokrates: Więc myśmy w odpowiedz podali równie dobrze wiedzę, jak i niewiedzę, kiedy nas pytano, co to jest wiedza?

Teodoros: Zdaje się, że tak.

[…]

Sokrates: Więc, Teodorze, pożegnajmy się z twoim przyjacielem i jeszcze się z nim nie zgadzajmy, że każdy człowiek jest miarą wszystkich rzeczy, chyba że to będzie ktoś mądry; i nie zgodzimy się, że wiedza jest spostrzeganiem, chyba że nasz Teajtet coś innego powie.

(Jowett)

Soc. Then we must not speak of seeing any more than of not-seeing, nor of any other perception more than of any non-perception, if all things partake of every kind of motion?

Theod. Certainly not.

Soc. Yet perception is knowledge: so at least Theaetetus and I were saying.

Theod. Very true.

Soc. Then when we were asked what is knowledge, we no more answered what is knowledge than what is not knowledge?

Theod. I suppose not.

[…]

Soc. And so, Theodorus, we have got rid of your friend without assenting to his doctrine, that every man is the measure of all things — a wise man only is a measure; neither can we allow that knowledge is perception, certainly not on the hypothesis of a perpetual flux, unless perchance our friend Theaetetus is able to convince us that it is.

[tłumaczenie angielskie mylne: „Καὶ μὴν αἴσϑησίς γε ἐπιστήμη” należy przetłumaczyć jako „Yet it is perception, what knowledge is”. Witwicki się wymigał poprzez dwuznaczne „to”; dalej jednak wpada w tę samą pułapkę: „Spostrzeganie to jest wiedza” (184b5)]