II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

49. Platon, Teajtet 201b7–c7

Odrzucenie utożsamienia wiedzy z sądem prawdziwym.

Sokrates, Teajtet:

^201b7ΣΩ. Οὐκοκῦν ὅταν δικαίως πεισϑῶσιν δικασταὶ περὶ ὧν ⁸ἰδόντι μόνον ἔστιν εἰδέναι, ἄλλως δὲ μή, ταῦτα τότε ἐξ ^c1ἀκοῆς κρίνοντες, ἀληϑῆ δόξαν λαβόντες, ἄνευ ἐπιστήμης ²ἔκριναν, ὀρϑὰ πεισϑέντες, εἴπερ εὖ ἐδίκασαν;

³ΘΕΑΙ. Παντάπασι μὲν οὖν.

⁴ΣΩ. Οὐκ ἄν, ὦ ϕίλε, εἴ γε ταὐτὸν ἦν δόξα τε ἀληϑὴς ⁵†καὶ δικαστήρια† καὶ ἐπιστήμη, ὀρϑά ποτ' ἂν δικαστὴς ⁶ἄκρος ἐδόξαζεν ἄνευ ἐπιστήμης· νῦν δὲ ἔοικεν ἄλλο τι ⁷ἑκάτερον εἶναι.

1.

τότε (201b8) ἀληϑῆ δόξαν λαβόντες, ἄνευ ἐπιστήμης ἔκριναν (201c1–2)

δικαστὴς ἄνευ ἐπιστήμης ∦ ὀρϑῶς κρίνων

sędzia bez wiedzy ∦ sądzący słusznie

Zał.

2.

εἴ […] ταὐτὸν ἦν δόξα τε ἀληϑὴς […] καὶ ἐπιστήμη (201c4–5), οὐκ ἄν (201c4) ὀρϑά ποτ' ἂν δικαστὴς ἄκρος ἐδόξαζεν ἄνευ ἐπιστήμης (201c5–6)

δόξα ἀληϑὴς = ἐπιστήμη → δικαστὴς ἄνευ ἐπιστήμης ∥ ὀρϑῶς κρίνων

prawdziwe mniemanie = wiedza → sędzia bez wiedzy ∥ sądzący słusznie

Zał.

3.

νῦν δὲ ἔοικεν ἄλλο τι ἑκάτερον εἶναι (201c6–7)

δόξα ἀληϑὴς ≠ ἐπιστήμη

prawdziwe mniemanie ≠ wiedza

1., 2., R2.2.2

(Witwicki)

Sokrates: Kiedy sędziom sprawiedliwy sąd zostanie wmówiony w sprawie, o której wiedzieć coś może jedynie tylko ten, który ją widział, i nikt inny i oni wtedy rzecz tylko ze słyszenia rozstrzygną, wówczas uchwycą i wydadzą sąd prawdziwy, ale bez wiedzy. Wmówiono im tylko słuszność, jeżeli dobrze rozstrzygnęli. Nieprawdaż?

Teajtet: Zupełnie słusznie.

Sokrates: Prawda, przyjacielu, gdyby jednym i tym samym był sąd prawdziwy i wiedza, to znakomity sędzia, sądząc słusznie, nigdy by się bez wiedzy nie obywał. Tymczasem zdaje się, że jedno będzie czymś innym i drugie.

(Jowett)

Soc. When, therefore, judges are justly persuaded about matters which you can know only by seeing them, and not in any other way, and when thus judging of them from report they attain a true opinion about them, they judge without knowledge and yet are rightly persuaded, if they have judged well.

Theaet. Certainly.

Soc. And yet, O my friend, if true opinion in law courts and knowledge are the same, the perfect judge could not have judged rightly without knowledge; and therefore I must infer that they are not the same.