II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

5. Arystofanes, Chmury 1399–1419

Arystofanes ukazuje, czego Fejdippides nauczył się w szkole Sokratesa.

Fejdippides, jego ojciec Strepsjades:

¹³⁹⁹Φε. ὡς ἡδὺ καινοῖς πράγμασιν καὶ δεξιοῖς ὁμιλεῖν,

¹⁴⁰⁰ καὶ τῶν καϑεστώτων νόμων ὑπερϕρονεῖν δύνασϑαι.

¹⁴⁰¹ ἐγὼ γὰρ ὅτε μὲν ἱππικῇ τὸν νοῦν μόνῃ προσεῖχον,

¹⁴⁰² οὐδ' ἂν τρί' εἰπεῖν ῥήμαϑ' οἷός τ' ἦν πρὶν ἐξαμαρτεῖν·

¹⁴⁰³ νυνὶ δ' ἐπειδή μ' οὑτοσὶ τούτων ἔπαυσεν αὐτός,

¹⁴⁰⁴ γνώμαις δὲ λεπταῖς καὶ λόγοις ξύνειμι καὶ μερίμναις,

¹⁴⁰⁵ οἶμαι διδάξειν ὡς δίκαιον τὸν πατέρα κολάζειν.

¹⁴⁰⁶Στ. ἵππευε τοίνυν νὴ Δί', ὡς ἔμοιγε κρεῖττόν ἐστιν

¹⁴⁰⁷ ἵππων τρέϕειν τέϑριππον ἢ τυπτόμενον ἐπιτριβῆναι.

¹⁴⁰⁸Φε. ἐκεῖσε δ' ὅϑεν ἀπέσχισάς με τοῦ λόγου μέτειμι,

¹⁴⁰⁹ καὶ πρῶτ' ἐρήσομαί σε τουτί· παῖδά μ' ὄντ' ἔτυπτες;

¹⁴¹⁰Στ. ἔγωγέ σ' εὐνοῶν τε καὶ κηδόμενος. Φε. εἰπὲ δή μοι,

¹⁴¹¹ οὐ κἀμέ σοι δίκαιόν ἐστιν εὐνοεῖν ὁμοίως

¹⁴¹² τύπτειν τ', ἐπειδήπερ γε τοῦτ' ἐστ' εὐνοεῖν τὸ τύπτειν;

¹⁴¹³ πῶς γὰρ τὸ μὲν σὸν σῶμα χρὴ πληγῶν ἀϑῷον εἶναι,

¹⁴¹⁴ τοὐμὸν δὲ μή; καὶ μὴν ἔϕυν ἐλεύϑερός γε κἀγώ.

¹⁴¹⁵ κλάουσι παῖδες, πατέρα δ' οὐ κλάειν δοκεῖς; …

¹⁴¹⁶ ϕήσεις νομίζεσϑαι σὺ παιδὸς τοῦτο τοὔργον εἶναι·

¹⁴¹⁷ ἐγὼ δέ γ' ἐντείποιμ' ἂν ὡς δὶς παῖδες οἱ γέροντες·

¹⁴¹⁸ εἰκὸς δὲ μᾶλλον τοὺς γέροντας ἢ νέους τι κλάειν,

¹⁴¹⁹ ὅσῳπερ ἐξαμαρτάνειν ἧττον δίκαιον αὐτούς.

1.

οἶμαι διδάξειν ὡς δίκαιον τὸν πατέρα κολάζειν (1405)

πατήρ ⊆ τυπτέος

ojciec ⊆ mający być bity

2., 3., 4., 5., R1.1.1.9

2.

παῖδά μ' ὄντ' ἔτυπτες; (1409) εὐνοῶν τε καὶ κηδόμενος (1410)

παῖς ⊆ εὐνωτέος

chłopiec ⊆ mający być otaczany troską

Zał.

3.

ἐστ' εὐνοεῖν τὸ τύπτειν (1412)

εὐνωτέος ⊆ τυπτέος

mający być otaczany troską ⊆ mający być bity

Zał.

4.

δὶς παῖδες οἱ γέροντες (1417)

γέρων ⊆ παῖς

starzec ⊆ chłopiec

Zał.

[5.

πατήρ ⊆ γέρων

ojciec ⊆ starzec

Fakt]

(Ławińska-Tyszkowska)

FEJDIPPIDES

Jak dobrze żyć wśród nowych praw i sprawiedliwych

I móc przestarzałymi zwyczajami gardzić!

Wtedy, gdy miałem umysł zajęty koniarstwem

I trzech słów nie umiałem powiedzieć bez błędu.

A teraz, skoro on mnie sam z tego wyciągnął,

Znam już myśli subtelne, słowa, rozważania,

Udowodnię, jak sądzę, że można bić ojca.

STREPSJADES

Lepiej wracaj do koni! Już wolę, na Zeusa,

Czwórkę koni hodować, niż dostawać lanie!

FEJDIPPIDES

Od tego właśnie miejsca zacznę, gdzie skończyłeś.

Pierwsze pytanie: Biłeś mnie, gdy byłem dzieckiem?

STREPSJADES

Biłem, dla twego dobra i w trosce.

FEJDIPPIDES

Więc powiedz,

Czy będzie sprawiedliwie, gdy dla twego dobra

Ja cię tak samo zbiję, skoro bić — to troska?

Dlaczego twoja skóra ma być nietykalna,

A moja nie? I ja się urodziłem wolnym.

„Dzieci płaczą — uważasz — a ojciec nie płacze”?

Powiesz, że od tego, jak sądzisz są dzieci,

Ja ci odpowiem: „Starzy to podwójne dzieci”

I srożej niźli dzieci winni być karani,

Bo lepiej rozumieją, co złe, a co dobre.