II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

69. Platon, Faidros 245c5–246a2

Dwa dowody nieśmiertelności duszy przeprowadzone równolegle; pierwszy możnaby nazwać dowodem z nieprzerwalności ruchu, drugi zaś dowodem ze źródła ruchu.

Fragment mowy Sokratesa:

^245c5Ψυχὴ πᾶσα ἀϑάνατος. τὸ γὰρ ἀεικίνητον ἀϑάνατον· ⁶τὸ δ' ἄλλο κινοῦν καὶ ὑπ' ἄλλου κινούμενον, παῦλαν ἔχον ⁷κινήσεως, παῦλαν ἔχει ζωῆς. μόνον δὴ τὸ αὑτὸ κινοῦν, ἅτε ⁸οὐκ ἀπολεῖπον ἑαυτό, οὔποτε λήγει κινούμενον, ἀλλὰ ⁹καὶ τοῖς ἄλλοις ὅσα κινεῖται τοῦτο πηγὴ καὶ ἀρχὴ κινήσεως. ^d1ἀρχὴ δὲ ἀγένητον. ἐξ ἀρχῆς γὰρ ἀνάγκη πᾶν τὸ γιγνόμενον ²γίγνεσϑαι, αὐτὴν δὲ μηδ' ἐξ ἑνός· εἰ γὰρ ἔκ του ἀρχὴ ³γίγνοιτο, οὐκ ἂν ἔτι ἀρχὴ γίγνοιτο. ἐπειδὴ δὲ ἀγένητόν ⁴ἐστιν, καὶ ἀδιάϕϑορον αὐτὸ ἀνάγκη εἶναι. ἀρχῆς γὰρ δὴ ⁵ἀπολομένης οὔτε αὐτή ποτε ἔκ του οὔτε ἄλλο ἐξ ἐκείνης ⁶γενήσεται, εἴπερ ἐξ ἀρχῆς δεῖ τὰ πάντα γίγνεσϑαι. οὕτω ⁷δὴ κινήσεως μὲν ἀρχὴ τὸ αὐτὸ αὑτὸ κινοῦν. τοῦτο δὲ οὔτ' ⁸ἀπόλλυσϑαι οὔτε γίγνεσϑαι δυνατόν, ἢ πάντα τε οὐρανὸν ^e1πᾶσάν τε γῆν εἰς ἓν συμπεσοῦσαν στῆναι καὶ μήποτε αὖϑις ²ἔχειν ὅϑεν κινηϑέντα γενήσεται. ἀϑανάτου δὲ πεϕασμένου ³τοῦ ὑϕ' ἑαυτοῦ κινουμένου, ψυχῆς οὐσίαν τε καὶ λόγον ⁴τοῦτον αὐτόν τις λέγων οὐκ αἰσχυνεῖται. πᾶν γὰρ σῶμα, ⁵ᾧ μὲν ἔξωϑεν τὸ κινεῖσϑαι, ἄψυχον, ᾧ δὲ ἔνδοϑεν αὐτῷ ⁶ἐξ αὑτοῦ, ἔμψυχον, ὡς ταύτης οὔσης ϕύσεως ψυχῆς. εἰ ⁷δ' ἔστιν τοῦτο οὕτως ἔχον, μὴ ἄλλο τι εἶναι τὸ αὐτὸ ἑαυτὸ ^246a1κινοῦν ἢ ψυχήν, ἐξ ἀνάγκης ἀγένητόν τε καὶ ἀϑάνατον ψυχὴ ²ἂν εἴη.

1.

Ψυχὴ πᾶσα ἀϑάνατος (245c5)

ψυχή ⊆ ἀϑάνατον

dusza ⊆ nieśmiertelne

2., 3., 7., R1.1.1.5a

2.

τὸ […] ἀεικίνητον ἀϑάνατον (245c5)

ἀεικίνητον ⊆ ἀϑάνατον

wiecznie poruszające się ⊆ nieśmiertelne

Zał.

3.

τὸ αὑτὸ κινοῦν […] οὔποτε λήγει κινούμενον (245c7–8)

αὑτὸ κινοῦν ⊆ ἀεικίνητον

samoporuszające się ⊆ wiecznie poruszające się

Zał.

4.

τὸ αὑτὸ κινοῦν (245c7) ἀρχὴ κινήσεως (245c9)

αὑτὸ κινοῦν ⊆ ἀρχὴ κινήσεως

samoporuszające się ⊆ początek ruchu

Zał.

5.

ἀρχὴ δὲ ἀγένητον (245d1)

ἀρχή ⊆ ἀγένητον

początek ruchu ⊆ niepowstawałe

Zał.

6.

ἐπειδὴ δὲ ἀγένητόν ἐστιν, καὶ ἀδιάϕϑορον αὐτὸ ἀνάγκη εἶναι (245d3–4)

ἀγένητον ⊆ ἀδιάϕϑορον [=ἀϑάνατον]

niepowstawałe ⊆ niezniszczalne [= nieśmiertelne]

Zał.

7.

τοῦ ὑϕ' ἑαυτοῦ κινουμένου, ψυχῆς οὐσίαν τε καὶ λόγον τοῦτον αὐτόν τις λέγων οὐκ αἰσχυνεῖται(245e3–4)

ψυχή ⊆ αὑτὸ κινοῦν

dusza ⊆ samoporuszające się

Zał.

8.

ἐξ ἀνάγκης ἀγένητόν τε καὶ ἀϑάνατον ψυχὴ ἂν εἴη (246a1–2)

ψυχή ⊆ ἀϑάνατον

dusza ⊆ nieśmiertelne

4., 5., 6., 7., R1.1.1.8

(Regner)

Każda dusza jest nieśmiertelna. To bowiem, co się zawsze porusza, jest nieśmiertelne. To natomiast, co poruszając inne porusza się mocą innego, przestając się poruszać, przestaje też żyć. Jedynie więc poruszane samo przez się — ponieważ nie porzuca samo siebie — nie ustaje w ruchu, lecz jest źródłem i początkiem ruchu również dla innych, które są w ruchu. Początek zaś nie powstał. Z początku bowiem musiało powstać to, co powstało, on zaś nie powstaje z niczego. Gdyby bowiem powstał z początku, toby nie był od początku. Skoro zaś jest niepowstawalny, to musi również być niezniszczalny. Gdyby się bowiem początek zatracił, to aniby on z czegokolwiek, aniby z niego inne nie powstało, skoro wszystkie rzeczy powinny powstać z początku. Przeto początkiem ruchu jest to, co porusza samo siebie. Ono zaś nie może ani ulec unicestwieniu, ani powstać, alboby całe niebiosa i wszystko stworzenie zapadły się razem w bezruch i nigdy by nie miały znikąd możności powrócić znowu w stan ruchu. Ktoś, kto uznał za nieśmiertelne to, co się porusza samo przez się, nie zasługuje na naganę, gdy on to właśnie uznaje za istotę i pojęcie duszy. Każde bowiem ciało, któremu został dany ruch od przyczyny zewnętrznej, jest bezduszne, to zaś, któremu dane jest poruszać się samemu przez się dzięki przyczynie wewnętrznej, jest ożywione duszą, bo taka właśnie jest istota duszy. Skoro zaś tak się rzecz ma, że tym, co się porusza samo przez się, jest nie co innego niż dusza, to dusza musi być niezrodzona i nieśmiertelna.

(Jowett)

The soul through all her being is immortal, for that which is ever in motion is immortal; but that which moves another and is moved by another, in ceasing to move ceases also to live. Only the self-moving, never leaving self, never ceases to move, and is the fountain and beginning of motion to all that moves besides. Now, the beginning is unbegotten, for that which is begotten has a beginning; but the beginning is begotten of nothing, for if it were begotten of something, then the begotten would not come from a beginning. But if unbegotten, it must also be indestructible; for if beginning were destroyed, there could be no beginning out of anything, nor anything out of a beginning; and all things must have a beginning. And therefore the self-moving is the beginning of motion; and this can neither be destroyed nor begotten, else the whole heavens and all creation would collapse and stand still, and never again have motion or birth. But if the self-moving is proved to be immortal, he who affirms that self-motion is the very idea and essence of the soul will not be put to confusion. For the body which is moved from without is soulless; but that which is moved from within has a soul, for such is the nature of the soul. But if this be true, must not the soul be the self-moving, and therefore of necessity unbegotten and immortal? Enough of the soul's immortality.