Summary: The Pre-Aristotelian Formal Logic

Część I - Logika formalna przed Arystotelesem

  1. Wstęp
  2. Objaśnienia ważniejszych pojęć
  3. Wybrane dotychczasowe ujęcia przedarystotelesowej logiki formalnej
  4. Plan badań i metodologia
  5. Opis zgromadzonego materiału źródłowego
  6. Fragmenta praearistotelicorum — przykłady
  7. Analiza wyników
  8. Rozstrzygnięcia
  9. Bibliografia

Część II - Katalog przedarystotelesowych fragmentów logicznych

I. Fragmenta prearistotelicorum

  1. Układ pozycji katalogowej
  2. System przyjęty w formalizacji
  3. Reguły logiczne znalezione u prearystotelików
  4. Kanon pism prearystotelików
  5. Spis znalezionych fragmentów logicznych w pismach prearystotelików
  6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików
  7. Dodatek 1.: fragmenty logiczne we fragmentach presokratyków
  8. Dodatek 2.: fragmenty logiczne w pismach pseudoplatońskich

II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

79. Platon, Hipparch 226e10–227d1

Sokrates jak sofista udowadnia przyjacielowi, że wszyscy są zachłanni.

Sokrates, jego Przyjaciel:

226e10ΣΩ. ῎Αλλο τι οὖν οἵ γε ϕιλοκερδεῖς ϕιλοῦσι τὸ κέρδος;

11ΕΤ. Ναί.

12ΣΩ. Κέρδος δὲ λέγεις ἐναντίον τῇ ζημίᾳ;

227a1ΕΤ. ῎Εγωγε.

2ΣΩ. ῎Εστιν οὖν ὅτῳ ἀγαϑόν ἐστι ζημιοῦσϑαι;

3ΕΤ. Οὐδενί.

4ΣΩ. ᾿Αλλὰ κακόν;

5ΕΤ. Ναί.

6ΣΩ. Βλάπτονται ὑπὸ τῆς ζημίας ἄρα ἄνϑρωποι.

7ΕΤ. Βλάπτονται.

8ΣΩ. Κακὸν ἄρα ἡ ζυμία.

9ΕΤ. Ναί.

10ΣΩ. ᾿Εναντίον δὲ τῇ ζημίᾳ τὸ κέρδος.

11ΕΤ. ᾿Εναντίον.

12ΣΩ. ᾿Αγαϑὸν ἄρα τὸ κέρδος.

13ΕΤ. Ναί.

b1ΣΩ. Τοὺς οὖν τὸ ἀγαϑὸν ϕιλοῦντας ϕιλοκερδεῖς καλεῖς.

2ΕΤ. ῎Εοικεν.

3ΣΩ. Οὐ μανικούς γε, ὦ ἑταῖρε, λέγεις τοὺς ϕιλοκερδεῖς. 4ἀλλὰ σὺ αὐτὸς πότερον ϕιλεῖς ὃ ἂν ἀγαϑὸν ᾖ, ἢ οὐ ϕιλεῖς;

5ΕΤ. ῎Εγωγε.

6ΣΩ. ῎Εστι δέ τι ἀγαϑόν, ὃ οὐ ϕιλεῖς, ἀλλὰ κακόν;

7ΕΤ. Μὰ Δί' οὐκ ἔγωγε.

8ΣΩ. ᾿Αλλὰ πάντα τὰ ἀγαϑὰ ἴσως ϕιλεῖς.

9ΕΤ. Ναί.

10ΣΩ. ᾿Εροῦ δὴ καὶ ἐμὲ εἰ οὐ καὶ ἐγώ· ὁμολογήσω γὰρ καὶ c1ἐγώ σοι ϕιλεῖν τἀγαϑά. ἀλλὰ πρὸς ἐμοὶ καὶ σοὶ οἱ ἄλλοι 2ἄνϑρωποι ἅπαντες οὐ δοκοῦσί σοι τἀγαϑὰ ϕιλεῖν, τὰ δὲ κακὰ 3μισεῖν;

4ΕΤ. ῎Εμοιγε ϕαίνεται.

5ΣΩ. Τὸ δὲ κέρδος ἀγαϑὸν ὡμολογήσαμεν;

6ΕΤ. Ναί.

7ΣΩ. Πάντες αὖ ϕιλοκερδεῖς ϕαίνονται τοῦτον τὸν τρόπον· 8ὃν δὲ τὸ πρότερον ἐλέγομεν, οὐδεὶς ἦν ϕιλοκερδής· ποτέρῳ 9οὖν ἄν τις τῷ λόγῳ χρώμενος οὐκ ἂν ἐξαμαρτάνοι;

10ΕΤ. Εἴ τις, ὦ Σώκρατες οἶμαι ὀρϑῶς λαμβάνοι τὸν d1ϕιλοκερδῆ.

1.

οἵ γε ϕιλοκερδεῖς ϕιλοῦσι τὸ κέρδος (226e10)

ϕιλοκερδεῖς = ϕιλούντες τὸ κέρδος

zachłannicy = lubiący zysk

Zał. (def. etymologiczna)

2.

Κακὸν […] ἡ ζυμία (227a8)

ζυμία ⊆ κακόν

strata ⊆ złe

Zał.

3.

᾿Εναντίον […] τῇ ζημίᾳ τὸ κέρδος (227a10)

κέρδος ⊆ ἐναντίον τῇ ζημίᾳ

zysk ⊆ przeciwieństwo straty

Zał.

4.

᾿Αγαϑὸν […] τὸ κέρδος (227a12)

κέρδος ⊆ ἀγαϑόν

zysk ⊆ dobre

2., 3., R6.2 (paralogizm)

5.

Τοὺς […] τὸ ἀγαϑὸν ϕιλοῦντας ϕιλοκερδεῖς καλεῖς (227b1)

ϕιλούντες ἀγαϑόν ⊆ ϕιλοκερδεῖς

lubiący dobre ⊆ zachłannicy

1., 4., R6.4 (paralogizm)

6.

ἄνϑρωποι ἅπαντες […] δοκοῦσί σοι τἀγαϑὰ ϕιλεῖν (227c2)

ἄνϑρωποι ἅπαντες ⊆ ϕιλούντες ἀγαϑόν

wszyscy ludzie ⊆ lubiący dobre

Zał.

7.

Πάντες […] ϕιλοκερδεῖς (227c7)

ἄνϑρωποι ἅπαντες ⊆ ϕιλοκερδεῖς

wszyscy ludzie ⊆ zachłannicy

5., 6., R1.1.1.2

Przyjaciel dochodzi do wniosku, że skoro otrzymano absurd, trzeba zmienić definicję zachłannika (1), czyli dosłownie „zyskolubcy”.

(Regner)

Sokrates: Czyż więc w każdym razie nie jest prawdą, że zachłannicy kochają zysk?

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: Czy sądzisz, że przeciwieństwem zysku jest strata?

Przyjaciel: Tak sądzę.

Sokrates: Czy przeto jest ktokolwiek, dla kogo strata jest czymś dobrym?

Przyjaciel: Nie ma takiego.

Sokrates: Więc czymś złym?

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: A więc przez stratę ludzie ponoszą uszczerbek.

Przyjaciel: Ponoszą.

Sokrates: A więc strata jest czymś złym.

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: Przeciwieństwem zaś straty jest zysk.

Przyjaciel: Przeciwieństwem.

Sokrates: Zysk przeto jest czymś dobrym.

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: A więc tych, którzy uganiają się za dobrem, nazywasz zachłannikami.

Przyjaciel: Tak wygląda.

Sokrates: W każdym razie, przyjacielu, nie uważasz ludzi zachłannych za szaleńców. Lecz czy ty sam lubisz to, co dobre, czy nie lubisz?

Przyjaciel: Lubię.

Sokrates: Czy jednak jest pewne dobro, którego nie lubisz, lecz lubisz pewne zło?

Przyjaciel: Na Zeusa, nic podobnego.

Sokrates: Natomiast chyba lubisz wszystkie dobra.

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: No, to zapytaj mnie, czy ja nie tak samo. Bo ja się też tobie przyznam, że lubię dobra. Czy jednak nie wydaje ci się, że oprócz mnie i ciebie wszyscy inni ludzie lubią rzeczy dobre, nienawidzą zaś złych?

Przyjaciel: Tak mi się, owszem, wydaje.

Sokrates: Zgodziliśmy się, że zysk jest czymś dobrym.

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: W takim razie wydaje się znowu, że wszyscy są zachłannikami. Jednakże zgodnie z tym, cośmy powiedzieli poprzednio, nikt nie jest zachłannikiem. Jakiej więc przesłanki należy się trzymać, aby się nie minąć z prawdą?

Przyjaciel: Sądzę, Sokratesie, że wtedy, jeżeli ktoś należycie określi zachłannika.


Prehistoria logiki formalnej to praca doktorska Marka Jerzego Minakowskiego, obroniona 5.11.1998 na Uniwersytecie Jagiellońskim (pod oryginalnym tytułem: Logika formalna przed Arystotelesem).
Przeniesiona z wersji oryginalnej (WordPerfect 6.1) do HTML w roku 2000, bez zmian w tekście (początkowo pod adresem ancientlogic.republika.pl, obecnie logika.minakowski.pl)
Licencja Creative Commons
Prehistoria logiki formalnej by Marek Jerzy Minakowski is licensed under a Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported License.