II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

79. Platon, Hipparch 226e10–227d1

Sokrates jak sofista udowadnia przyjacielowi, że wszyscy są zachłanni.

Sokrates, jego Przyjaciel:

^226e10ΣΩ. ῎Αλλο τι οὖν οἵ γε ϕιλοκερδεῖς ϕιλοῦσι τὸ κέρδος;

¹¹ΕΤ. Ναί.

¹²ΣΩ. Κέρδος δὲ λέγεις ἐναντίον τῇ ζημίᾳ;

^227a1ΕΤ. ῎Εγωγε.

²ΣΩ. ῎Εστιν οὖν ὅτῳ ἀγαϑόν ἐστι ζημιοῦσϑαι;

³ΕΤ. Οὐδενί.

⁴ΣΩ. ᾿Αλλὰ κακόν;

⁵ΕΤ. Ναί.

⁶ΣΩ. Βλάπτονται ὑπὸ τῆς ζημίας ἄρα ἄνϑρωποι.

⁷ΕΤ. Βλάπτονται.

⁸ΣΩ. Κακὸν ἄρα ἡ ζυμία.

⁹ΕΤ. Ναί.

¹⁰ΣΩ. ᾿Εναντίον δὲ τῇ ζημίᾳ τὸ κέρδος.

¹¹ΕΤ. ᾿Εναντίον.

¹²ΣΩ. ᾿Αγαϑὸν ἄρα τὸ κέρδος.

¹³ΕΤ. Ναί.

^b1ΣΩ. Τοὺς οὖν τὸ ἀγαϑὸν ϕιλοῦντας ϕιλοκερδεῖς καλεῖς.

²ΕΤ. ῎Εοικεν.

³ΣΩ. Οὐ μανικούς γε, ὦ ἑταῖρε, λέγεις τοὺς ϕιλοκερδεῖς. ⁴ἀλλὰ σὺ αὐτὸς πότερον ϕιλεῖς ὃ ἂν ἀγαϑὸν ᾖ, ἢ οὐ ϕιλεῖς;

⁵ΕΤ. ῎Εγωγε.

⁶ΣΩ. ῎Εστι δέ τι ἀγαϑόν, ὃ οὐ ϕιλεῖς, ἀλλὰ κακόν;

⁷ΕΤ. Μὰ Δί' οὐκ ἔγωγε.

⁸ΣΩ. ᾿Αλλὰ πάντα τὰ ἀγαϑὰ ἴσως ϕιλεῖς.

⁹ΕΤ. Ναί.

¹⁰ΣΩ. ᾿Εροῦ δὴ καὶ ἐμὲ εἰ οὐ καὶ ἐγώ· ὁμολογήσω γὰρ καὶ ^c1ἐγώ σοι ϕιλεῖν τἀγαϑά. ἀλλὰ πρὸς ἐμοὶ καὶ σοὶ οἱ ἄλλοι ²ἄνϑρωποι ἅπαντες οὐ δοκοῦσί σοι τἀγαϑὰ ϕιλεῖν, τὰ δὲ κακὰ ³μισεῖν;

⁴ΕΤ. ῎Εμοιγε ϕαίνεται.

⁵ΣΩ. Τὸ δὲ κέρδος ἀγαϑὸν ὡμολογήσαμεν;

⁶ΕΤ. Ναί.

⁷ΣΩ. Πάντες αὖ ϕιλοκερδεῖς ϕαίνονται τοῦτον τὸν τρόπον· ⁸ὃν δὲ τὸ πρότερον ἐλέγομεν, οὐδεὶς ἦν ϕιλοκερδής· ποτέρῳ ⁹οὖν ἄν τις τῷ λόγῳ χρώμενος οὐκ ἂν ἐξαμαρτάνοι;

¹⁰ΕΤ. Εἴ τις, ὦ Σώκρατες οἶμαι ὀρϑῶς λαμβάνοι τὸν ^d1ϕιλοκερδῆ.

1.

οἵ γε ϕιλοκερδεῖς ϕιλοῦσι τὸ κέρδος (226e10)

ϕιλοκερδεῖς = ϕιλούντες τὸ κέρδος

zachłannicy = lubiący zysk

Zał. (def. etymologiczna)

2.

Κακὸν […] ἡ ζυμία (227a8)

ζυμία ⊆ κακόν

strata ⊆ złe

Zał.

3.

᾿Εναντίον […] τῇ ζημίᾳ τὸ κέρδος (227a10)

κέρδος ⊆ ἐναντίον τῇ ζημίᾳ

zysk ⊆ przeciwieństwo straty

Zał.

4.

᾿Αγαϑὸν […] τὸ κέρδος (227a12)

κέρδος ⊆ ἀγαϑόν

zysk ⊆ dobre

2., 3., R6.2 (paralogizm)

5.

Τοὺς […] τὸ ἀγαϑὸν ϕιλοῦντας ϕιλοκερδεῖς καλεῖς (227b1)

ϕιλούντες ἀγαϑόν ⊆ ϕιλοκερδεῖς

lubiący dobre ⊆ zachłannicy

1., 4., R6.4 (paralogizm)

6.

ἄνϑρωποι ἅπαντες […] δοκοῦσί σοι τἀγαϑὰ ϕιλεῖν (227c2)

ἄνϑρωποι ἅπαντες ⊆ ϕιλούντες ἀγαϑόν

wszyscy ludzie ⊆ lubiący dobre

Zał.

7.

Πάντες […] ϕιλοκερδεῖς (227c7)

ἄνϑρωποι ἅπαντες ⊆ ϕιλοκερδεῖς

wszyscy ludzie ⊆ zachłannicy

5., 6., R1.1.1.2

Przyjaciel dochodzi do wniosku, że skoro otrzymano absurd, trzeba zmienić definicję zachłannika (1), czyli dosłownie „zyskolubcy”.

(Regner)

Sokrates: Czyż więc w każdym razie nie jest prawdą, że zachłannicy kochają zysk?

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: Czy sądzisz, że przeciwieństwem zysku jest strata?

Przyjaciel: Tak sądzę.

Sokrates: Czy przeto jest ktokolwiek, dla kogo strata jest czymś dobrym?

Przyjaciel: Nie ma takiego.

Sokrates: Więc czymś złym?

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: A więc przez stratę ludzie ponoszą uszczerbek.

Przyjaciel: Ponoszą.

Sokrates: A więc strata jest czymś złym.

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: Przeciwieństwem zaś straty jest zysk.

Przyjaciel: Przeciwieństwem.

Sokrates: Zysk przeto jest czymś dobrym.

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: A więc tych, którzy uganiają się za dobrem, nazywasz zachłannikami.

Przyjaciel: Tak wygląda.

Sokrates: W każdym razie, przyjacielu, nie uważasz ludzi zachłannych za szaleńców. Lecz czy ty sam lubisz to, co dobre, czy nie lubisz?

Przyjaciel: Lubię.

Sokrates: Czy jednak jest pewne dobro, którego nie lubisz, lecz lubisz pewne zło?

Przyjaciel: Na Zeusa, nic podobnego.

Sokrates: Natomiast chyba lubisz wszystkie dobra.

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: No, to zapytaj mnie, czy ja nie tak samo. Bo ja się też tobie przyznam, że lubię dobra. Czy jednak nie wydaje ci się, że oprócz mnie i ciebie wszyscy inni ludzie lubią rzeczy dobre, nienawidzą zaś złych?

Przyjaciel: Tak mi się, owszem, wydaje.

Sokrates: Zgodziliśmy się, że zysk jest czymś dobrym.

Przyjaciel: Tak.

Sokrates: W takim razie wydaje się znowu, że wszyscy są zachłannikami. Jednakże zgodnie z tym, cośmy powiedzieli poprzednio, nikt nie jest zachłannikiem. Jakiej więc przesłanki należy się trzymać, aby się nie minąć z prawdą?

Przyjaciel: Sądzę, Sokratesie, że wtedy, jeżeli ktoś należycie określi zachłannika.