II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

8. Eurypides, Alkestis 518–529

Alkestis właśnie umarła, ofiarowawszy się za męża. Cały dom w żałobie. Tymczasem do Admeta przybywa Herakles. Admet nie chcąc, by gość odszedł, zataja zaszłe wydarzenia. Herakles dziwi się, widząc ogoloną w żałobie głowę Admeta:

⁵¹⁸Ηρ. οὐ μὴν γυνή γ' ὄλωλεν ῎Αλκηστις σέϑεν;

⁵¹⁹Αδ. διπλοῦς ἐπ' αὐτῇ μῦϑος ἔστι μοι λέγειν.

⁵²⁰Ηρ. πότερα ϑανούσης εἶπας ἢ ζώσης ἔτι;

⁵²¹Αδ. ἔστιν τε κοὐκέτ' ἔστιν, ἀλγύνει δ' ἐμέ.

⁵²⁵Ηρ. οὐδέν τι μᾶλλον οἶδ'· ἄσημα γὰρ λέγεις.

⁵²³Αδ. οὐκ οἶσϑα μοίρας ἧς τυχεῖν αὐτὴν χρεών;

⁵²⁴Ηρ. οἶδ', ἀντὶ σοῦ γε κατϑανεῖν ὑϕειμένην.

⁵²⁵Αδ. πῶς οὖν ἔτ' ἔστιν, εἴπερ ᾔνεσεν τάδε;

⁵²⁶Ηρ. ἆ, μὴ πρόκλαι' ἄκοιτιν, ἐς τότ' ἀμβαλοῦ.

⁵²⁷Αδ. τέϑνηχ' ὁ μέλλων, κοὐκέτ' ἔσϑ' ὁ κατϑανών.

⁵²⁸Ηρ. χωρὶς τό τ' εἶναι καὶ τὸ μὴ νομίζεται.

⁵²⁹Αδ. σὺ τῇδε κρίνεις, ῾Ηράκλεις, κείνῃ δ' ἐγώ.

1.

῎Αλκηστις (518) κατϑανεῖν ὑϕειμένην (524)

῎Αλκηστις ⊆ μέλλουσα ϑανεῖν

Alkestis ⊆ chcąca umrzeć

Zał.

2.

τέϑνηχ' ὁ μέλλων (527)

μέλλουσα ϑανεῖν ⊆ τεϑνεῶσα

chcąca umrzeć ⊆ zmarła

Zał.

3.

κοὐκέτ' ἔσϑ' ὁ κατϑανών (527)

τεϑνεῶσα ∥ οὖσα

zmarła ∥ istniejąca

Zał.

4.

῎Αλκηστις (518) οὐκέτ' ἔστιν (521)

῎Αλκηστις ∥ οὖσα

Alkestis ∥ istniejąca

1., 2., 3., R1.2.4.7

Oprócz tego mamy trzy arcyciekawe wypowiedzi dotyczące prawa niesprzeczności:

ἔστιν τε κοὐκέτ' ἔστιν (521)

῎Αλκηστις ⊆ ἔστιν ∧ ῎Αλκηστις ∥ ἔστιν

Alkestis ⊆ istnieje ∧ Alkestis ∥ istnieje

Admet, akceptacja sprzeczności

χωρὶς τό τ' εἶναι καὶ τὸ μὴ νομίζεται (528)

„Być i nie być to dwie różne rzeczy”

Herakles, wysłowienie prawa niesprzeczności

σὺ τῇδε κρίνεις, ῾Ηράκλεις, κείνῃ δ' ἐγώ (529)

„Ty tak uważasz, a ja znów inaczej”

Admet, odrzucenie prawa niesprzeczności

(Łanowski)

herakles

⁵¹⁸ Chyba nie zmarła twa żona, Alkestis?

admet

O niej dwie mógłbym dać ci odpowiedzi.

herakles

⁵²⁰ To znaczy — zmarła czy też jest przy życiu?

admet

Żyje, nie żyje — i mocno mnie smuci.

herakles

Nic nie rozumiem. Mówisz tak niejasno.

admet

Czy nie znasz losu, jaki jej sądzony?

herakles

Znam. Obiecała zamiast ciebie umrzeć.

admet

⁵²⁵ Jakże żyć może, kiedy tak przyrzekła?

herakles

Och, nie płacz po niej, zaczekaj z tym jeszcze.

admet

Zmarł, kto chciał umrzeć, kto zmarł — nie istnieje.

herakles

Lecz być i nie być to dwie różne rzeczy.

admet

⁵²⁹ Ty tak uważasz, a ja znów inaczej.

Arystofanesowi ten fragment bardzo się nie spodobał, był jedną z najgorszych „zbrodni” Eurypidesa. Tak odpowiada nań w Żabach 1078–1088 (Ajschylos mówi tu o Eurypidesie):

¹⁰⁷⁸Αισ. ποίων δὲ κακῶν οὐκ αἴτιός ἐστ';

¹⁰⁷⁹ οὐ προαγωγοὺς κατέδειξ' οὗτος,

¹⁰⁸⁰ καὶ τικτούσας ἐν τοῖς ἱεροῖς,

¹⁰⁸¹ καὶ μιγνυμένας τοῖσιν ἀδελϕοῖς,

¹⁰⁸² καὶ ϕασκούσας οὐ ζῆν τὸ ζῆν;

¹⁰⁸³ κᾆτ' ἐκ τούτων ἡ πόλις ἡμῶν

¹⁰⁸⁴ ὑπογραμματέων ἀνεμεστώϑη

¹⁰⁸⁵ καὶ βωμολόχων δημοπιϑήκων

¹⁰⁸⁶ ἐξαπατώντων τὸν δῆμον ἀεί,

¹⁰⁸⁷ λαμπάδα δ' οὐδεὶς οἷός τε ϕέρειν

¹⁰⁸⁸ ὑπ' ἀγυμνασίας ἔτι νυνί.

(Ławińska-Tyszkowska)

Czyż jakieś przestępstwo pominął?

1078

Rajfurki na scenę wprowadzał,

Kobiety rodzące w świątyniach

1080

I z braćmi śpiące własnymi,

Mówiące, że „żyć” to jest „nie żyć”.

Dlatego właśnie to miasto

Gryzipiórków różnych jest pełne,

I błaznów i świętokradców,

1085

Co zwodzą lud łatwowierny.

Pochodni już nikt nie uniesie

Bo ćwiczeń i siły im brak.

1088