Summary: The Pre-Aristotelian Formal Logic

Część I - Logika formalna przed Arystotelesem

  1. Wstęp
  2. Objaśnienia ważniejszych pojęć
  3. Wybrane dotychczasowe ujęcia przedarystotelesowej logiki formalnej
  4. Plan badań i metodologia
  5. Opis zgromadzonego materiału źródłowego
  6. Fragmenta praearistotelicorum — przykłady
  7. Analiza wyników
  8. Rozstrzygnięcia
  9. Bibliografia

Część II - Katalog przedarystotelesowych fragmentów logicznych

I. Fragmenta prearistotelicorum

  1. Układ pozycji katalogowej
  2. System przyjęty w formalizacji
  3. Reguły logiczne znalezione u prearystotelików
  4. Kanon pism prearystotelików
  5. Spis znalezionych fragmentów logicznych w pismach prearystotelików
  6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików
  7. Dodatek 1.: fragmenty logiczne we fragmentach presokratyków
  8. Dodatek 2.: fragmenty logiczne w pismach pseudoplatońskich

II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

8. Eurypides, Alkestis 518–529

Alkestis właśnie umarła, ofiarowawszy się za męża. Cały dom w żałobie. Tymczasem do Admeta przybywa Herakles. Admet nie chcąc, by gość odszedł, zataja zaszłe wydarzenia. Herakles dziwi się, widząc ogoloną w żałobie głowę Admeta:

518Ηρ. οὐ μὴν γυνή γ' ὄλωλεν ῎Αλκηστις σέϑεν;

519Αδ. διπλοῦς ἐπ' αὐτῇ μῦϑος ἔστι μοι λέγειν.

520Ηρ. πότερα ϑανούσης εἶπας ἢ ζώσης ἔτι;

521Αδ. ἔστιν τε κοὐκέτ' ἔστιν, ἀλγύνει δ' ἐμέ.

525Ηρ. οὐδέν τι μᾶλλον οἶδ'· ἄσημα γὰρ λέγεις.

523Αδ. οὐκ οἶσϑα μοίρας ἧς τυχεῖν αὐτὴν χρεών;

524Ηρ. οἶδ', ἀντὶ σοῦ γε κατϑανεῖν ὑϕειμένην.

525Αδ. πῶς οὖν ἔτ' ἔστιν, εἴπερ ᾔνεσεν τάδε;

526Ηρ. ἆ, μὴ πρόκλαι' ἄκοιτιν, ἐς τότ' ἀμβαλοῦ.

527Αδ. τέϑνηχ' ὁ μέλλων, κοὐκέτ' ἔσϑ' ὁ κατϑανών.

528Ηρ. χωρὶς τό τ' εἶναι καὶ τὸ μὴ νομίζεται.

529Αδ. σὺ τῇδε κρίνεις, ῾Ηράκλεις, κείνῃ δ' ἐγώ.

1.

῎Αλκηστις (518) κατϑανεῖν ὑϕειμένην (524)

῎Αλκηστις ⊆ μέλλουσα ϑανεῖν

Alkestis ⊆ chcąca umrzeć

Zał.

2.

τέϑνηχ' ὁ μέλλων (527)

μέλλουσα ϑανεῖν ⊆ τεϑνεῶσα

chcąca umrzeć ⊆ zmarła

Zał.

3.

κοὐκέτ' ἔσϑ' ὁ κατϑανών (527)

τεϑνεῶσα ∥ οὖσα

zmarła ∥ istniejąca

Zał.

4.

῎Αλκηστις (518) οὐκέτ' ἔστιν (521)

῎Αλκηστις ∥ οὖσα

Alkestis ∥ istniejąca

1., 2., 3., R1.2.4.7

Oprócz tego mamy trzy arcyciekawe wypowiedzi dotyczące prawa niesprzeczności:

ἔστιν τε κοὐκέτ' ἔστιν (521)

῎Αλκηστις ⊆ ἔστιν ∧ ῎Αλκηστις ∥ ἔστιν

Alkestis ⊆ istnieje ∧ Alkestis ∥ istnieje

Admet, akceptacja sprzeczności

χωρὶς τό τ' εἶναι καὶ τὸ μὴ νομίζεται (528)

„Być i nie być to dwie różne rzeczy”

Herakles, wysłowienie prawa niesprzeczności

σὺ τῇδε κρίνεις, ῾Ηράκλεις, κείνῃ δ' ἐγώ (529)

„Ty tak uważasz, a ja znów inaczej”

Admet, odrzucenie prawa niesprzeczności

(Łanowski)

herakles

518 Chyba nie zmarła twa żona, Alkestis?

admet

O niej dwie mógłbym dać ci odpowiedzi.

herakles

520 To znaczy — zmarła czy też jest przy życiu?

admet

Żyje, nie żyje — i mocno mnie smuci.

herakles

Nic nie rozumiem. Mówisz tak niejasno.

admet

Czy nie znasz losu, jaki jej sądzony?

herakles

Znam. Obiecała zamiast ciebie umrzeć.

admet

525 Jakże żyć może, kiedy tak przyrzekła?

herakles

Och, nie płacz po niej, zaczekaj z tym jeszcze.

admet

Zmarł, kto chciał umrzeć, kto zmarł — nie istnieje.

herakles

Lecz być i nie być to dwie różne rzeczy.

admet

529 Ty tak uważasz, a ja znów inaczej.

Arystofanesowi ten fragment bardzo się nie spodobał, był jedną z najgorszych „zbrodni” Eurypidesa. Tak odpowiada nań w Żabach 1078–1088 (Ajschylos mówi tu o Eurypidesie):

1078Αισ. ποίων δὲ κακῶν οὐκ αἴτιός ἐστ';

1079 οὐ προαγωγοὺς κατέδειξ' οὗτος,

1080 καὶ τικτούσας ἐν τοῖς ἱεροῖς,

1081 καὶ μιγνυμένας τοῖσιν ἀδελϕοῖς,

1082 καὶ ϕασκούσας οὐ ζῆν τὸ ζῆν;

1083 κᾆτ' ἐκ τούτων ἡ πόλις ἡμῶν

1084 ὑπογραμματέων ἀνεμεστώϑη

1085 καὶ βωμολόχων δημοπιϑήκων

1086 ἐξαπατώντων τὸν δῆμον ἀεί,

1087 λαμπάδα δ' οὐδεὶς οἷός τε ϕέρειν

1088 ὑπ' ἀγυμνασίας ἔτι νυνί.

(Ławińska-Tyszkowska)

Czyż jakieś przestępstwo pominął?

1078

Rajfurki na scenę wprowadzał,

Kobiety rodzące w świątyniach

1080

I z braćmi śpiące własnymi,

Mówiące, że „żyć” to jest „nie żyć”.

Dlatego właśnie to miasto

Gryzipiórków różnych jest pełne,

I błaznów i świętokradców,

1085

Co zwodzą lud łatwowierny.

Pochodni już nikt nie uniesie

Bo ćwiczeń i siły im brak.

1088


Prehistoria logiki formalnej to praca doktorska Marka Jerzego Minakowskiego, obroniona 5.11.1998 na Uniwersytecie Jagiellońskim (pod oryginalnym tytułem: Logika formalna przed Arystotelesem).
Przeniesiona z wersji oryginalnej (WordPerfect 6.1) do HTML w roku 2000, bez zmian w tekście (początkowo pod adresem ancientlogic.republika.pl, obecnie logika.minakowski.pl)
Licencja Creative Commons
Prehistoria logiki formalnej by Marek Jerzy Minakowski is licensed under a Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported License.