II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

93. Platon, Lyzis 214e2–215c2

Obalenie tezy, że podobne ciągnie do podobnego, a zatem dobrzy ludzie są przyjaciółmi dobrych.

Sokrates, Lyzis:

^214e2Καὶ ἐμοί, ἦν δ' ἐγώ. καίτοι δυσχεραίνω τί γε ἐν αὐτῷ· ³ϕέρε οὖν, ὦ πρὸς Διός, ἴδωμεν τί καὶ ὑποπτεύω. ὁ ὅμοιος ⁴τῷ ὁμοίῳ καϑ' ὅσον ὅμοιος ϕίλος, καὶ ἔστιν χρήσιμος ὁ ⁵τοιοῦτος τῷ τοιούτῳ; μᾶλλον δὲ ὧδε· ὁτιοῦν ὅμοιον ὁτῳοῦν ⁶ὁμοίῳ τίνα ὠϕελίαν ἔχειν ἢ τίνα βλάβην ἂν ποιῆσαι ⁷δύναιτο, ὃ μὴ καὶ αὐτὸ αὑτῷ; ἢ τί ἂν παϑεῖν, ὃ μὴ καὶ ὑϕ' ^215a1αὑτοῦ πάϑοι; τὰ δὴ τοιαῦτα πῶς ἂν ὑπ' ἀλλήλων ἀγαπηϑείη, ²μηδεμίαν ἐπικουρίαν ἀλλήλοις ἔχοντα; ἔστιν ὅπως;

Οὐκ ³ἔστιν.

῝Ο δὲ μὴ ἀγαπῷτο, πῶς ϕίλον;

Οὐδαμῶς.

᾿Αλλὰ ⁴δὴ ὁ μὲν ὅμοιος τῷ ὁμοίῳ οὐ ϕίλος· ὁ δὲ ἀγαϑὸς τῷ ἀγαϑῷ ⁵καϑ' ὅσον ἀγαϑός, οὐ καϑ' ὅσον ὅμοιος, ϕίλος ἂν εἴη;

῎Ισως.

⁶Τί δέ; οὐχ ὁ ἀγαϑός, καϑ' ὅσον ἀγαϑός, κατὰ τοσοῦτον ⁷ἱκανὸς ἂν εἴη αὑτῷ;

Ναί.

῾Ο δέ γε ἱκανὸς οὐδενὸς δεό⁸μενος κατὰ τὴν ἱκανότητα.

Πῶς γὰρ οὔ;

῾Ο δὲ μή του ^b1δεόμενος οὐδέ τι ἀγαπῴη ἄν.

Οὐ γὰρ οὖν.

῝Ο δὲ μὴ ²ἀγαπῴη, οὐδ' ἂν ϕιλοῖ.

Οὐ δῆτα.

῾Ο δὲ μὴ ϕιλῶν γε οὐ ³ϕίλος.

Οὐ ϕαίντεαι.

Πῶς οὖν οἱ ἀγαϑοὶ τοῖς ἀγαϑοῖς ⁴ἡμῖν ϕίλοι ἔσονται ὴν ἀρχήν, οἳ μήτε ἀπόντες ποϑεινοὶ ⁵ἀλλήλοις — ἱκανοὶ τὰρ ἑαυτοῖς καὶ χωρὶς ὄντες — μήτε πα⁶ρόντες χρείαν αὑτῶν ἔχουσιν; τοὺς δὴ τοιούτους τίς μηχανὴ ⁷περὶ πολλοῦ ποιεῖσϑαι ἀλλήλους;

Οὐδεμία, ἔϕη.

Φίλοι ^c1δέ γε οὐκ ἂν εἶεν μὴ περὶ πολλοῦ ποιούμενοι ἑαυτούς.

²᾿Αληϑῆ.

Obalenie tezy, że dobrzy ludzie są przyjaciółmi dobrych

1. ani dlatego, że są podobni (214e2–215a4)
2. ani dlatego, że są dobrzy (215a4–b4)
3. rozwinięcie (b): dobrzy się nie szanują nawzajem (215b3–c2)

a)

1.

ὁτιοῦν ὅμοιον ὁτῳοῦν ὁμοίῳ τίνα ὠϕελίαν ἔχειν (214e5–6) οὐκ (215a2) ἂν […] δύναιτο (214e6–7)

ὅμοιον ὁμοίῳ ∥ ὠϕελίαν ἔχον

podobne podobnemu ∥ przynoszące pożytek

Zał.

2.

τὰ δὴ τοιαῦτα (215a1) οὐκ (215a2) ἂν ὑπ' ἀλλήλων ἀγαπηϑείη, μηδεμίαν ἐπικουρίαν ἀλλήλοις ἔχοντα (215a1–2)

¬ ὠϕελίαν ἔχων ∥ ἀγαπηϑέν

¬ przynoszące pożytek ∥ kochane

Zał.

3.

῝Ο δὲ μὴ ἀγαπῷτο, πῶς ϕίλον; — Οὐδαμῶς (215a3)

ἀγαπηϑέν ∥ ϕίλον

kochane ∥ lubiane

Zał.

4.

ὁ μὲν ὅμοιος τῷ ὁμοίῳ οὐ ϕίλος (215a3–4)

ὅμοιον ὁμοίῳ ∥ ϕίλον

podobne przez podobnego ∥ lubiane

1., 2., 3., R1.2.10.3

b)

5.

ὁ ἀγαϑός, καϑ' ὅσον ἀγαϑός, κατὰ τοσοῦτον ἱκανὸς ἂν εἴη αὑτῷ (215a6–7)

ἀγαϑός ⊆ ἱκανὸς αὑτῷ

dobry ⊆ wystarczający sobie

Zał.

6.

῾Ο δέ γε ἱκανὸς οὐδενὸς δεόμενος κατὰ τὴν ἱκανότητα (215a7–8)

ἱκανὸς αὑτῷ ⊆ οὐδενὸς δεόμενος

wystarczający sobie ⊆ niczego nie potrzebujący

Zał.

7.

῾Ο δὲ μή του δεόμενος οὐδέ τι ἀγαπῴη ἄν (215a8–b1)

οὐδενὸς δεόμενος ⊆ οὐδέν ἀγαπῶν

niczego nie potrzebujący ⊆ niczego nie kochający

Zał.

8.

῝Ο δὲ μὴ ἀγαπῴη, οὐδ' ἂν ϕιλοῖ (215b1–2)

οὐδέν ἀγαπῶν ⊆ οὐδέν ϕιλῶν

niczego nie kochający ⊆ niczego nie lubiący

Zał.

9.

῾Ο δὲ μὴ ϕιλῶν γε οὐ ϕίλος (215b2–3)

οὐδέν ϕιλῶν ∥ ϕίλος

niczego nie lubiący ∥ przyjaciel

Zał.

10.

Πῶς οὖν οἱ ἀγαϑοὶ τοῖς ἀγαϑοῖς ἡμῖν ϕίλοι ἔσονται (215b3–4)

ἀγαϑός ∥ ϕίλος

dobry ∥ przyjaciel

5., 6., 7., 8., 9., R1.2.4.10

c) drugi dowód tego samego (215b3–c2)

11.

οἱ ἀγαϑοὶ τοῖς ἀγαϑοῖς […], οἳ μήτε ἀπόντες ποϑεινοὶ ἀλλήλοις — ἱκανοὶ τὰρ ἑαυτοῖς καὶ χωρὶς ὄντες — μήτε παρόντες χρείαν αὑτῶν ἔχουσιν (215b3–6)

ἀγαϑοί ⊆ μήτε ποϑούντες, μήτε παρόντες χρείαν ἀλλήλους

dobrzy ⊆ nie tęskniący ani nie przynoszący pożytku sobie nawzajem

Zał.

12.

τοὺς δὴ τοιούτους τίς μηχανὴ περὶ πολλοῦ ποιεῖσϑαι ἀλλήλους; — Οὐδεμία (215b6–7)

μήτε ποϑούντες, μήτε παρόντες χρείαν ἀλλήλους ∥ περὶ πολλοῦ ποιοῦμενοι ἀλλήλους

nie tęskniący ani nie przynoszący pożytku sobie nawzajem ∥ szanujący się nawzajem

Zał.

13.

Φίλοι δέ γε οὐκ ἂν εἶεν μὴ περὶ πολλοῦ ποιούμενοι ἑαυτούς (215b7–c1)

¬ περὶ πολλοῦ ποιοῦμενοι ἀλλήλους ∥ ϕίλοι

¬ szanujący się nawzajem ∥ przyjaciele

Zał.

14.

Πῶς οὖν οἱ ἀγαϑοὶ τοῖς ἀγαϑοῖς ἡμῖν ϕίλοι ἔσονται (215b3–4)

ἀγαϑοί ∥ ϕίλοι

dobrzy ∥ przyjaciele

11., 12., 13., R1.3.5.8

(Witwicki)

— Mnie się też tak wydaje — mówię. — Jednakże coś mi się przecież w tym nie podoba. Bo proszę cię — na Zeusa — zobaczmyż, co ja tu podejrzewam. Otóż ten podobny podobnemu przez to podobieństwo ma być przyjacielem i taki ktoś jest takiemu pożyteczny? A raczej tak: Cokolwiek jest do czegokolwiek podobne, to jakiż pożytek mieć albo jaką szkodę wyrządzić by mogło, których by i samo nie odnosiło? Albo czego doznać, czego by i od siebie samego doznać nie mogło? A takie dwie istoty jakże się mogą cenić nawzajem, skoro się jedna drugiej na nic nie przydaje? Jestże to możliwe?

— Nie jest.

— A co nie ma wartości — to jak może być miłe?

— Na żaden sposób.

— A więc podobny podobnemu nie będzie przyjacielem. Dobry dobremu — jako dobry a nie jako podobny — gotów być przyjacielem?

— Może być.

— Cóż więc? A czyż dobry, jako dobry, nie będzie przez to samo i wystarczający samemu sobie?

— Tak.

— A ten wystarczający to niczego nie potrzebuje, jeżeli sobie sam wystarcza?

— Jakżeby nie.

— A kto niczego nie potrzebuje, ten i niczego cenić nie może.

— Pewnie, że nie.

— A kto nie ceni, ten i lgnąć nie będzie.

— Nie będzie.

— A kto nie lgnie, ten nie jest przyjacielem.

— Nie wydaje się.

— Więc jakim sposobem mają być dobrzy przyjaciółmi dobrych — w ogóle? Ani za sobą nie tęsknią, gdy są z daleka — każdy sobie sam wystarcza, choć drugiego nie ma przy sobie — a jak są razem, wtedy też na nic jeden drugiemu. Jakże się tacy mogą wielce szanować nawzajem?

— Nie ma sposobu — powiada.

— A przyjaźń być nie może nigdy tam, gdzie nie ma wysokiego wzajemnego szacunku.

— To prawda.

(Jowett)

Yes, I replied; and yet I am not quite satisfied with this answer. By heaven, and shall I tell you what I suspect? I will. Assuming that like, inasmuch as he is like, is the friend of like, and useful to him — or rather let me try another way of putting the matter: Can like do any good or harm to like which he could not do to himself, or suffer anything from his like which he would not suffer from himself? And if neither can be of any use to the other, how can they be loved by one another? Can they now?

They cannot.

And can he who is not loved be a friend?

Certainly not.

But say that the like is not the friend of the like in so far as he is like; still the good may be the friend of the good in so far as he is good?

True.

But then again, will not the good, in so far as he is good, be sufficient for himself? Certainly he will. And he who is sufficient wants nothing — that is implied in the word sufficient.

Of course not.

And he who wants nothing will desire nothing?

He will not.

Neither can he love that which he does not desire?

He cannot.

And he who not is not a lover of friend?

Clearly not.

What place then is there for friendship, if, when absent, good men have no need of one another (for even when alone they are sufficient for themselves), and when present have no use of one another? How can such persons ever be induced to value one another?

They cannot.

And friends they cannot be, unless they value one another?

Very true.