II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

97. Platon, Eutydem 281b4–c4 & d2–e2

Sokrates wykazuje Kleiniaszowi, że bez rozsądku i mądrości żadne dobra nie dają korzyści, a tylko szkodzą.

Sokrates, Kleiniasz:

^281b4῏Αρ' οὖν ὦ ⁵πρὸς Διός, ἦν δ' ἐγώ, ὄϕελός τι τῶν ἄλλων κτημάτων ἄνευ ⁶ϕρονήσεως καὶ σοϕίας; ἆρά γε ἂν ὄναιτο ἄνϑρωπος πολλὰ ⁷κεκτημένος καὶ πολλὰ πράττων νοῦν μὴ ἔχων, ἢ μᾶλλον ⁸ὀλίγα νοῦν ἔχων; ὧδε δὲ σκόπει· οὐκ ἐλάττω πράττων ^c1ἐλάττω ἂν ἐξαμαρτάνοι, ἐλάττω δὲ ἁμαρτάνων ἧττον ἂν ²κακῶς πράττοι, ἧττον δὲ κακῶς πράττων ἄϑλιος ἧττον ἂν ³εἴη;

Πάνυ γ', ἔϕη.

Πότερον οὖν ἂν μᾶλλον ἐλάττω τις ⁴πράττοι πένης ὢν ἢ πλούσιος;

Πένης, ἔϕη.

[…]

^d2᾿Εν κεϕαλαίῳ δ', ἔϕην, ³ὦ Κλεινία, κινδυνεύει σύμπαντα ἃ τὸ πρῶτον ἔϕαμεν ἀγαϑὰ ⁴εἶναι, οὐ περὶ τούτου ὁ λόγος αὐτοῖς εἶναι, ὅπως αὐτά γε ⁵καϑ' αὑτὰ πέϕυκεν ἀγαϑὰ [εἶναι], ἀλλ' ὡς ἔοικεν ὧδ' ἔχει· ⁶ἐὰν μὲν αὐτῶν ἡγῆται ἀμαϑία, μείζω κακὰ εἶναι τῶν ἐναν⁷τίων, ὅσῳ δυνατώτερα ὑπηρετεῖν τῷ ἡγουμένῳ κακῷ ὄντι, ⁸ἐὰν δὲ ϕρόνησίς τε καὶ σοϕία, μείζω ἀγαϑά, αὐτὰ δὲ καϑ' ^e1αὑτὰ οὐδέτερα αὐτῶν οὐδενὸς ἄξια εἶναι.

Φαίνεται, ἔϕη, ²ὡς ἔοικεν, οὕτως, ὡς σὺ λέγεις.

1.

ἐλάττω πράττων ἐλάττω ἂν ἐξαμαρτάνοι (281b8–c1)

ἐλάττω πράττων ⊆ ἐλάττω ἐξαμαρτάνων

mniej działający ⊆ mniej chybiający

Zał.

2.

ἐλάττω δὲ ἁμαρτάνων ἧττον ἂν κακῶς πράττοι (281c1–2)

ἐλάττω ἐξαμαρτάνων ⊆ ἧττον κακῶς πράττων

mniej chybiający ⊆ mniej doznający złego

Zał.

3.

ἧττον δὲ κακῶς πράττων ἄϑλιος ἧττον ἂν εἴη (281c2–3)

ἧττον κακῶς πράττων ⊆ ἧττον ἄϑλιος

mniej doznający złego ⊆ mniej nieszczęśliwy

Zał.

4.

ἂν μᾶλλον ἐλάττω τις πράττοι πένης ὢν [ἢ πλούσιος] (281c3–4)

πένης ἀμαϑής ⊆ ἐλάττω πράττων [ἢ πλούσιος]

ubogi głupiec ⊆ mniej działający [niż bogaty]

Zał.

5.

κινδυνεύει σύμπαντα ἃ τὸ πρῶτον ἔϕαμεν ἀγαϑὰ εἶναι (281d3–4) ἐὰν μὲν αὐτῶν ἡγῆται ἀμαϑία, μείζω κακὰ εἶναι τῶν ἐναντίων, ὅσῳ δυνατώτερα ὑπηρετεῖν τῷ ἡγουμένῳ κακῷ ὄντι (281d6–7)

πένης ἀμαϑής ⊆ ἧττον ἄϑλιος [ἢ πλούσιος]

ubogi głupiec ⊆ mniej nieszczęśliwy [niż bogaty]

1., 2., 3., 4., R1.1.1.8

(Witwicki)

Więc, na Zeusa — powiedziałem — jestże jakikolwiek pożytek z innych dóbr bez rozsądku i mądrości? Czy skorzystałby człowiek, który by posiadał wiele i wiele działał, a głowy by nie miał na karku? Czy też raczej, gdyby mało posiadał i mało działał? A tak popatrz. Czy nie prawda, że im mniej by działał, mniej by chybiał, a gdyby mniej chybiał, mniej by mu się przydarzało złego, a gdyby mu mniej przydarzało się złego, mniej byłby nieszczęśliwy?

No tak — powiada.

A czy mniej by człowiek działał, gdyby był ubogi, czy bogaty?

Ubogi — powiedział.

[…]

W ogóle — powiedziałem — Kleiniaszu, bodaj że te wszystkie dobra, któreśmy przedtem wymienili, nie ten mają sens, żeby same przez się były dobrami, ale zdaje się, że to tak jest. Jeżeli nimi kieruje głupota, to są większym złem niż ich przeciwieństwa, bo lepiej mogą służyć temu, co nimi rządzi a jest złe. A jeśli rozsądek i mądrość, stają się większymi dobrami. A samo przez się żadne z nich nie jest warte.

Zdaje się — powiada — że jest tak, jak ty mówisz.

(Jowett)

And tell me, I said, O tell me, what do possessions profit a man, if he have neither good sense nor wisdom? Would a man be better off, having and doing many things without wisdom, or a few things with wisdom? Look at the matter thus: If he did fewer things would he not make fewer mistakes? if he made fewer mistakes would he not have fewer misfortunes? and if he had fewer misfortunes would he not be less miserable?

Certainly, he said.

And who would do least — a Poor man or a rich man?

A poor man.

…

Then, I said, Cleinias, the sum of the matter appears to be that the goods of which we spoke before are not to be regarded as goods in themselves, but the degree of good and evil in them depends on whether they are or are not under the guidance of knowledge: under the guidance of ignorance, they are greater evils than their opposites, inasmuch as they are more able to minister to the evil principle which rules them; and when under the guidance of wisdom and prudence, they are greater goods: but in themselves are nothing?

That, he replied, is obvious.