II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

6. Katalog fragmentów logicznych znalezionych w pismach prearystotelików

99. Platon, Eutydem 283e1–284c6

Eutydem wykazuje Ktezippowi, że nie da się mówić nieprawdy.

Eutydem, Ktezippos, Sokrates jako narrator:

^283e1Καὶ ὁ Κτήσιππος ἀκούσας ἠγανάκτησέν τε ὑπὲρ τῶν ²παιδικῶν καὶ εἶπεν· ῏Ω ξένε Θούριε, εἰ μὴ ἀγροικότερον, ³ἔϕη, ἦν εἰπεῖν, εἶπον ἄν· ”Σοὶ εἰς κεϕαλήν,” ὅτι μαϑών μου ⁴καὶ τῶν ἄλλων καταψεύδῃ τοιοῦτον πρᾶγμα, ὃ ἐγὼ οἶμαι ⁵οὐδ' ὅσιον εἶναι λέγειν, ὡς ἐγὼ τόνδε βουλοίμην ἂν ἐξολω⁶λέναι.

⁷Τί δέ, ἔϕη, ὦ Κτήσιππε, ὁ Εὐϑύδημος, ἦ δοκεῖ σοι οἷόν ⁸τ' εἶναι ψεύδεσϑαι;

Νὴ Δία, ἔϕη, εἰ μὴ μαίνομαί γε.

⁹Πότερον λέγοντα τὸ πρᾶγμα περὶ οὗ ἂν ὁ λόγος ᾖ, ἢ μὴ ^284a1λέγοντα;

Λέγοντα, ἔϕη.

Οὐκοῦν εἴπερ λέγει αὐτό, οὐκ ²ἄλλο λέγει τῶν ὄντων ἢ ἐκεῖνο ὅπερ λέγει;

Πῶς γὰρ ἄν; ³ἔϕη ὁ Κτήσιππος.

῝Εν μὴν κἀκεῖνό γ' ἐστὶν τῶν ὄντων, ὃ ⁴λέγει, χωρὶς τῶν ἄλλων.

Πάνυ γε.

Οὐκοῦν ὁ ἐκεῖνο ⁵λέγων τὸ ὄν, ἔϕη, λέγει;

Ναί.

᾿Αλλὰ μὴν ὅ γε τὸ ὂν ⁶λέγων καὶ τὰ ὄντα τἀληϑῆ λέγει· ὥστε ὁ Διονυσόδωρος, ⁷εἴπερ λέγει τὰ ὄντα, λέγει τἀληϑῆ καὶ οὐδὲν κατὰ σοῦ ⁸ψεύδεται.

^b1Ναί, ἔϕη· ἀλλ' ὁ ταῦτα λέγων, ἔϕη ὁ Κτήσιππος, ὦ ²Εὐϑύδημε, οὐ τὰ ὄντα λέγει.

³Καὶ ὁ Εὐϑύδημος, Τὰ δὲ μὴ ὄντα, ἔϕη, ἄλλο τι ἢ οὐκ ⁴ἔστιν;

Οὐκ ἔστιν.

῎Αλλο τι οὖν οὐδαμοῦ τά γε μὴ ὄντα ⁵ὄντα ἐστίν;

Οὐδαμοῦ.

῎Εστιν οὖν ὅπως περὶ ταῦτα, τὰ μὴ ⁶ὄντα, πράξειεν ἄν τίς τι, ὥστ' ἐκεῖνα ποιήσειεν ἂν καὶ ⁷ὁστισοῦν τὰ μηδαμοῦ ὄντα;

Οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ, ἔϕη ὁ Κτήσ⁸ιππος.

Τί οὖν; οἱ ῥήτορες ὅταν λέγωσιν ἐν τῷ δήμῳ, ⁹οὐδὲν πράττουσι;

Πράττουσι μὲν οὖν, ἦ δ' ὅς.

Οὐκοῦν ^c1εἴπερ πράττουσι, καὶ ποιοῦσι;

Ναί.

Τὸ λέγειν ἄρα πράτ²τειν τε καὶ ποιεῖν ἐστιν;

῾Ωμολόγησεν.

Οὐκ ἄρα τά ³γε μὴ ὄντ' ἔϕη, λέγει οὐδείς — ποιοῖ γὰρ ἂν ἤδη τί· σὺ δὲ ⁴ὡμολόγηκας τὸ μὴ ὂν μὴ οἷόν τ' εἶναι μηδένα ποιεῖν — ⁵ὥστε κατὰ τὸν σὸν λόγον οὐδεὶς ψευδῆ λέγει, ἀλλ' εἴπερ ⁶λέγει Διονυσόδωρος, τἀληϑῆ τε καὶ τὰ ὄντα λέγει.

1.

καταψεύδῃ τοιοῦτον πρᾶγμα (283e4)

Διονυσόδωρος ⊆ ψευδόμενος

Dionizodoros ⊆ kłamiący

Zał.

2.

ψεύδεσϑαι (283e8) λέγοντα (284a1)

ψευδόμενος ⊆ λέγων

kłamiący ⊆ mówiący

Zał.

3.

εἴπερ λέγει […] λέγει […] ἐκεῖνο ὅπερ λέγει (284a1–2)

λέγων ⊆ λέγων ἐκεῖνο

mówiący ⊆ mówiący coś

Zał.

4.

ἐκεῖνο λέγων τὸ ὄν […] λέγει (284a4–5)

λέγων ἐκεῖνο ⊆ λέγων τὸ ὄν

mówiący coś ⊆ mówiący byt

Zał.

5.

ὁ Διονυσόδωρος […] λέγει τὰ ὄντα (284a6–7)

Διονυσόδωρος ⊆ λέγων τὸ ὄν

Dionizodoros ⊆ mówiący byt

1., 2., 3., 4., R1.1.1.7

6.

ὅ γε τὸ ὂν λέγων καὶ τὰ ὄντα τἀληϑῆ λέγει (284a5–6)

λέγων τὸ ὄν ⊆ λέγων τἀληϑῆ

mówiący byt ⊆ mówiący prawdę

Zał.

7.

ὁ Διονυσόδωρος […] λέγει τἀληϑῆ (284a6–7)

Διονυσόδωρος ⊆ λέγων τἀληϑῆ

Dionizodoros ⊆ mówiący prawdę

5., 6., R1.1.1.1

[8.

λέγων τἀληϑῆ ∥ ψευδόμενος

mówiący prawdę ∥ kłamiący

Zał.]

9.

ὁ Διονυσόδωρος […] οὐδὲν […] ψεύδεται (284a6–8)

Διονυσόδωρος ∥ ψευδόμενος

Dionizodoros ∥ kłamiący

7., 8., R1.2.4.1

Wobec sprzeczności Ktezippos przyjmuje negację 4.:

10.

ὁ ταῦτα λέγων […] οὐ τὰ ὄντα λέγει (284b1–2)

λεγόμενον ∦ τὰ μὴ ὄντα

mówione ∦ niebyty

1., 4., 9., R4.1

Eutydem to znowu obala:

11.

Τὰ […] μὴ ὄντα […] οὐκ ἔστιν (284b3–4)

τὰ μὴ ὄντα ⊆ οὐκ ὄντα

niebyty ⊆ nie będące

Zał.

12.

οὐδαμοῦ τά […] μὴ ὄντα ὄντα ἐστίν (284b4–5)

οὐκ ὄντα ⊆ οὐδαμοῦ ὄντα

nie będące ⊆ nigdzie nie będące

Zał.

13.

τὰ μηδαμοῦ ὄντα (284b7) οὐκ (284b7) πράξειεν ἄν τίς τι (284b6)

οὐδαμοῦ ὄντα ∥ πραττόμενον

nigdzie nie będące ∥ czynione

Zał.

14.

Τὸ λέγειν […] πράττειν τε καὶ ποιεῖν ἐστιν (284c1–2)

λεγόμενον ⊆ πραττόμενον

mówione ⊆ czynione

Zał.

15.

Οὐκ […] τά […] μὴ ὄντα […] λέγει οὐδείς (284c2–3)

τὰ μὴ ὄντα ∥ λεγόμενον

niebyty ∥ mówione

11., 12., 13., 14., R1.2.4.9

Wnioskiem jest, że mówienie nieprawdy jest niemożliwe.

(Witwicki)

Kiedy to usłyszał Ktezippos, zirytował się, bo szło o jego ukochanego, i powiedział: Panie przyjezdny z Turioi, gdyby to nie było pewną niegrzecznością powiedzieć, to bym ci powiedział prosto w twarz: Jakim prawem śmiesz tak kłamać na mnie i na tych innych — rzecz, której się nawet mówić nie godzi, że ja bym chciał, aby ten chłopak zginął?!

Ach, cóż tam, Ktezippie — powiedział Eutydem — czy ty myślisz, że kłamstwo jest możliwe?

Na Zeusa, tak! — powiedział — jeżelim nie zwariował.

Kiedy się mówi o tym, o czym mowa, czy kiedy się nie mówi?

Kiedy się mówi — powiedział.

Nieprawdaż, jeżeli ktoś o czymś mówi, to nie mówi niczego innego, jak tylko to, co właśnie mówi.

Jak to? — powiada Ktezippos.

Przecież to jest coś, to, co ktoś mówi, coś, co jest czymś poza wszystkim innym.

Tak jest.

Nieprawdaż? Kto mówi to, ten mówi coś, co jest?

Tak.

A przecież kto mówi coś, co jest, ten mówi prawdę. Tak że Dionizodoros, skoro mówi to, co jest, to mówi prawdę i wcale na ciebie nie kłamie.

Tak — powiada.

Ale kto to mówi, Eutydemie — powiedział Ktezippos — ten nie mówi tego, co jest.

A Eutydem na to: Coś, co nie jest, to przecież nie istnieje?

Nie istnieje.

Więc to, co nie istnieje, nie istnieje nigdzie?

Nigdzie.

Więc czy to możliwe, żeby z czymś, co nie istnieje, mógł ktoś cokolwiek zrobić tak, żeby to było czymś — to, co nie istnieje nigdzie?

Myślę, że nie — powiedział Ktezippos.

Więc cóż? Mówcy, kiedy przemawiają do ludu, nie działają wcale?

Działają oczywiście — powiada.

Nieprawdaż — to znaczy działać i robić coś?

Zgodził się.

Zatem tego, co nie istnieje, nie mówi nikt. Bo już by wtedy coś robił, a tyś się zgodził, że czegoś, co nie istnieje, nikt w ogóle robić nie może. Tak że według twego stanowiska nikt nie mówi nieprawdy, ale skoro coś mówi Dionizodoros, to mówi prawdę i mówi coś, co jest.

(Jowett)

When Ctesippus heard this he got very angry (as a lover well might) and said: Stranger of Thurii — if politeness would allow me I should say, A plague upon you! What can make you tell such a lie about me and the others, which I hardly like to repeat, as that I wish Cleinias to perish?

Euthydemus replied: And do you think, Ctesippus, that it is possible to tell a lie?

Yes, said Ctesippus; I should be mad to say anything else.

And in telling a lie, do you tell the thing of which you speak or not?

You tell the thing of which you speak.

And he who tells, tells that thing which he tells, and no other?

Yes, said Ctesippus.

And that is a distinct thing apart from other things?

Certainly.

And he who says that thing says that which is?

Yes.

And he who says that which is, says the truth. And therefore Dionysodorus, if he says that which is, says the truth of you and no lie.

Yes, Euthydemus, said Ctesippus; but in saying this, he says what is not.

Euthydemus answered: And that which is not is not?

True.

And that which is not is nowhere?

Nowhere.

And can any one do anything about that which has no existence, or do to Cleinias that which is not and is nowhere?

I think not, said Ctesippus.

Well, but do rhetoricians, when they speak in the assembly, do nothing?

Nay, he said, they do something.

And doing is making?

Yes.

And speaking is doing and making?

He agreed.

Then no one says that which is not, for in saying what is not he would be doing something; and you have already acknowledged that no one can do what is not. And therefore, upon your own showing, no one says what is false; but if Dionysodorus says anything, he says what is true and what is.