II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

7. Dodatek 1.: fragmenty logiczne we fragmentach presokratyków

214. Gorgiasz, Obrona Palamedesa 22 & 24

Argumentum ad personam: Palamedes wykazuje niewiarygodność oskarżyciela.

(22) βούλομαι δὲ μετὰ ταῦτα πρὸς τὸν κατήγορον διαλεχϑῆναι. τίνι ποτὲ πιστεύσας τοιοῦτος ὢν τοιούτου κατηγορεῖς; ἄξιον γὰρ καταμαϑεῖν, οἷος ὢν οἷα λέγεις ὡς ἀνάξιος ἀναξίῳ. πότερα γάρ μου κατηγορεῖς εἰδὼς ἀκριβῶς ἢ δοξάζων; εἰ μὲν γὰρ εἰδώς, οἶσϑα ἰδὼν ἢ μετέχων ἤ του 〈μετέχοντος〉 πυϑόμενος. εἰ μὲν οὖν ἰδών, ϕράσον τούτοις 〈τὸν τρόπον〉, τὸν τόπον, τὸν χρόνον, πότε, ποῦ, πῶς εἶδες· εἰ δὲ μετέχων, ἔνοχος εἶς ταῖς αὐταῖς αἰτίαις· εἰ δέ του μετέχοντος ἀκούσας, ὅστις ἐστίν, αὐτὸς ἐλϑέτω, ϕανήτω, μαρτηρησάτω. πιστότερον γὰρ οὕτως ἔσται τὸ κατηγόρημα μαρτυρηϑέν. ἐπεὶ νῦν γε οὐδέτερος ἡμῶν παρέχεται μάρτυρα.

[…]

(24) ὅτι μὲν οὖν οὐκ οἶσϑα ἃ κατηγορεῖς, ϕανερόν· τὸ δὴ λοιπὸν 〈οὐκ〉 εἰδότα σε δοξάζειν. εἶτα, ὦ πάντων ἀνϑρώπων τολμηρότατε, δόξῃ πιστεύσας, ἀπιστοτάτῳ πράγματι, τὴν ἀλήϑειαν οὐκ εἰδώς, τολμᾷς ἄνδρα περὶ ϑανάτου διωκειν; ᾧ τί τοιοῦτον ἔργον εἰργασμένῳ σύνοισϑα; ἀλλα μὴν τό γε δοξάσαι κοινὸν ἅπασι περὶ πάντων, καὶ οὐδὲν ἐν τούτῳ σὺ τῶν ἄλλων σοϕώτερος. ἀλλ' οὔτε τοῖς δοξάζουσι δεῖ πιστεύειν ἀλλὰ τοῖς εἰδόσιν, οὔτε τὴν δόξαν τῆς ἀληϑείας πιστοτέραν νομίζειν, ἀλλὰ τἀναντία τὴν ἀλήϑειαν τῆς δόξης.

1.

κατηγορεῖς (22)

κατηγορεῖς μου

oskarżasz mnie

Zał.

2.

πότερα γάρ μου κατηγορεῖς εἰδὼς ἀκριβῶς ἢ δοξάζων (22)

κατηγορεῖς μου → οἶσϑα ∨ δοξάζεις

oskarżasz mnie → wiesz ∨ przypuszczasz

Zał.

3.

εἰ […] εἰδώς, οἶσϑα ἰδὼν ἢ μετέχων ἤ του 〈μετέχοντος〉 πυϑόμενος (22)

οἶσϑα → οἶσϑα ἰδὼν ∨ οἶσϑα μετέχων ∨ οἶσϑα του μετέχοντος πυϑόμενος

wiesz → wiesz z obserwacji ∨ wiesz przez uczestnictwo ∨ wiesz od uczestnika

Zał.

4.

εἰ […] ἰδών, ϕράσον τούτοις 〈τὸν τρόπον〉, τὸν τόπον, τὸν χρόνον, πότε, ποῦ, πῶς εἶδες (22)

οἶσϑα ἰδὼν → οἶσϑα τὸν τρόπον, τὸν τόπον, τὸν χρόνον

wiesz z obserwacji → znasz sposoby, miejsce, czas

Zał.

[5.

~ οἶσϑα τὸν τρόπον, τὸν τόπον, τὸν χρόνον

~ znasz sposoby, miejsce, czas

Fakt]

6.

εἰ […] μετέχων, ἔνοχος εἶς ταῖς αὐταῖς αἰτίαις (22)

οἶσϑα μετέχων → ἔνοχος εἶς ταῖς αὐταῖς αἰτίαις

wiesz z uczestnictwa → jesteś współwinny

Zał.

[7.

~ ἔνοχος εἶς ταῖς αὐταῖς αἰτίαις

~ jesteś współwinny

Zał.]

8.

εἰ […] του μετέχοντος ἀκούσας, ὅστις ἐστίν, αὐτὸς ἐλϑέτω, ϕανήτω, μαρτηρησάτω (22)

οἶσϑα του μετέχοντος πυϑόμενος → δυνάμενός εἶ ϕράσαι τὸν μαρτύρα

wiesz od uczestnika → możesz wskazać świadka

Zał.

9.

νῦν […] οὐδέτερος ἡμῶν παρέχεται μάρτυρα

~ δυνάμενός εἶ ϕράσαι τὸν μαρτύρα

~ możesz wskazać świadka

Zał.

10.

ὅτι […] οὐκ οἶσϑα ἃ κατηγορεῖς, ϕανερόν (24)

~ οἶσϑα

~ wiesz

3., 4., 5., 6., 7., 8., 9., R2.8.5

11.

τὸ δὴ λοιπὸν 〈οὐκ〉 εἰδότα σε δοξάζειν (24)

δοξάζεις

przypuszczasz

1., 2., 10., R2.8.2

12.

ὦ πάντων ἀνϑρώπων τολμηρότατε, δόξῃ πιστεύσας, ἀπιστοτάτῳ πράγματι, τὴν ἀλήϑειαν οὐκ εἰδώς, τολμᾷς ἄνδρα περὶ ϑανάτου διωκειν (24)

ἀπιστότατος εἶ

jesteś niewiarygodny

11., 13., R2.1.1

13.

ἀλλ' οὔτε τοῖς δοξάζουσι δεῖ πιστεύειν ἀλλὰ τοῖς εἰδόσιν (24)

δοξάζεις → ἀπιστότατος εἶ

przypuszczasz → jesteś niewiarygodny

Zał.

(Tuszyńska)

22. A teraz chcę rozprawić się bezpośrednio z oskarżycielem. Na jakiej podstawie, sam będąc podłym człowiekiem, innego oskarżasz o podłość? Wypada przecież uświadomić sobie, kim jesteś ty, który mówisz „niegodziwiec” o człowieku, który na to nie zasługuje. Czy bowiem oskarżasz mnie na mocy pewnej wiedzy, czy też przypuszczenia? Jeżeli wiesz, to wiesz albo z obserwacji, albo przez uczestnictwo, albo z informacji od kogoś uczestniczącego. Jeśli zatem wiesz z obserwacji, wskaż sposoby, miejsce, czas — kiedy? gdzie? jak?; jeśli zaś z uczestnictwa, to jesteś współwinny i podlegasz tym samym oskarżeniom. Jeśli natomiast usłyszałeś od uczestnika, to kimkolwiek on jest, niech sam przyjdzie, niech się ukaże, niech stawi się jako świadek. Oskarżenie poświadczone w ten sposób stanie się bardziej wiarygodne. Do tej pory bowiem żaden z nas dwóch nie przedstawił świadka.

[…]

24. Jest zatem oczywiste, że nie wiesz niczego o tym, o co oskarżasz. Więcej — bez znajomości rzeczy snujesz przypuszczenia. Człowieku najzuchwalszy ze wszystkich ludzi, na podstawie domysłu, rzeczy najmniej zasługującej na wiarę, bez poznania prawdy odważasz się ścigać męża w sprawie gardłowej? Co naprawdę wiesz o tym, który dopuścił się tego czynu? Snucie domysłów w różnych sprawach jest wspólne wszystkim ludziom i ty w tym zakresie nie jesteś od innych mądrzejszy. Lecz jak nie należy wierzyć tym, którzy popuszczają wodze domysłom, ale tym, którzy wiedzą, tak też nie należy uważać domysłu za bardziej wiarygodny od prawdy, ale przeciwnie — prawdę stawiać ponad przypuszczenie.