II. Zależności statystyczne

Marek Jerzy. Minakowski, Prehistoria logiki formalnej

I. Fragmenta prearistotelicorum

7. Dodatek 1.: fragmenty logiczne we fragmentach presokratyków

217. Mowy podwójne, 1, 11–15

Mowy podwójne, po grecku Dissoi logoi, to krótki utwór nieznanego sofisty (12 stron u Dielsa) przedstawiający argumenty za i przeciw utożsamieniu dobra ze złem, piękna z brzydotą, sprawiedliwości z niesprawiedliwością, prawdy z fałszem i kilku podobnych par. Poniżej argument przeciw utożsamieniu dobra ze złem.

¹¹ἄλλος δὲ λόγος λέγεται, ὡς ἄλλο μὲν τἀγαϑὸν εἴη, ἄλλο δὲ τὸ κακόν, διαϕέρον ὥσπερ καὶ τὤνυμα, οὕτω καὶ τὸ πρᾶγμα. ἐγὼ δὲ καὶ αὐτὸς τοῦτον διαιρεῦμαι τὸν τρόπον· δοκῶ γὰρ οὐδὲ διάδαλόν 〈κ'〉 ἦμεν, ποῖον ἀγαϑὸν καὶ ποῖον κακόν, αἰ τὸ αὐτὸ καὶ μὴ ἄλλο ἑκάτερον εἴη· καὶ γὰρ ϑαυμαστόν κ' εἴη. ¹²οἶμαι δὲ οὐδέ κ' αὐτὸν ἔχεν ἀποκρίνασϑαι, αἴ τις [αὐτὸν] ἔροιτο τὸν ταῦτα λέγοντα· ‘εἶπον δή μοι, ἤδη τύ τι τοὶ γονέες ἀγαϑὸν ἐποίησαν;' ϕαίη κα· ”καὶ πολλὰ καὶ μεγάλα.” ‘τὺ ἄρα κακὰ καὶ μεγάλα καὶ πολλὰ τούτοις ὀϕείλεις, αἴπερ τωὐτόν ἐστι τὸ ἀγαϑὸν τῷ κακῷ. ¹³τί δέ, τὼς συγγενέας ἤδη τι ἀγαϑὸν ἐποίησας;' ”〈καὶ πολλὰ καὶ μεγάλα〉.” ‘τὼς ἄρα συγγενέας κακὸν ἐποίεις. τί δέ, τὼς ἐχϑρὼς ἤδη κακὸν ἐποίησας;' ”καὶ πολλὰ καὶ 〈μεγάλα〉.” ‘μέγιστα ἄρα ἀγαϑὰ ἐποίησας. — ¹⁴ἄγε δή μοι καὶ τόδε ἀπόκριναι. ἄλλο τι ἢ τὼς πτωχὼς οἰκτίρεις, ὅτι πολλὰ καὶ κακὰ ἔχοντι, 〈καὶ〉 πάλιν εὐδαιμονίζεις, ὅτι πολλὰ καὶ ἀγαϑὰ πράσσοντι, αἴπε τωὐτὸ κακὸν καὶ ἀγαϑόν;' ¹⁵τὸν δὲ βασιλῆ τὸν μέγαν οὐδὲν κωλύει ὁμοίως διακεῖσϑαι τοῖς πτωχοῖς. τὰ γὰρ πολλὰ καὶ μεγάλα ἀγαϑὰ αὐτῷ πολλὰ κακὰ καὶ μεγάλα ἐστίν, αἴ γα τωὐτόν ἐστιν ἀγαϑὸν καὶ κακόν. καὶ τάδε μὲν περὶ τῶ παντὸς εἰρήσϑω.

1.

‘εἶπον δή μοι, ἤδη τύ τι τοὶ γονέες ἀγαϑὸν ἐποίησαν;' ϕαίη κα· ”καὶ πολλὰ καὶ μεγάλα.” (1, 12)

τι τὼς γονέες ἐποίησας ⊆ ἀγαϑόν

co uczyniłeś rodzicom ⊆ dobro

Zał.

2.

τὺ ἄρα κακὰ καὶ μεγάλα καὶ πολλὰ τούτοις ὀϕείλεις (1, 12)

τι τοὶ γονέες ἐποίησας ⊆ κακόν

co uczyniłeś rodzicom ⊆ zło

1., 3., R1.2.1.3

3.

αἴπερ τωὐτόν ἐστι τὸ ἀγαϑὸν τῷ κακῷ (1, 12)

ἀγαϑόν = κακόν

dobro = zło

Zał.

4.

τὼς συγγενέας […] ἀγαϑὸν ἐποίησας (1, 13)

τι τὼς συγγενέας ἐποίησας ⊆ ἀγαϑόν

co uczyniłeś krewnym ⊆ dobro

Zał.

5.

τὼς συγγενέας κακὸν ἐποίεις (1, 13)

τι τὼς συγγενέας ἐποίησας ⊆ κακόν

co uczyniłeś krewnym ⊆ zło

3., 4., R1.2.1.4

6.

τὼς ἐχϑρὼς ἤδη κακὸν ἐποίησας (1, 13)

τι τὼς ἐχϑρὼς ἐποίησας ⊆ κακόν

co uczyniłeś wrogom ⊆ zło

Zał.

7.

μέγιστα ἄρα ἀγαϑὰ ἐποίησας (1, 13)

τι τὼς ἐχϑρὼς ἐποίησας ⊆ ἀγαϑόν

co uczyniłeś wrogom ⊆ dobro

3., 6., R1.2.1.6

8.

τὼς πτωχὼς οἰκτίρεις, ὅτι πολλὰ καὶ κακὰ ἔχοντι (1, 14)

τι πτωχὸς ἔχει = κακόν

w co obfituje biedak = zło

Zał.

9.

τὸν δὲ βασιλῆ τὸν μέγαν οὐδὲν κωλύει ὁμοίως διακεῖσϑαι τοῖς πτωχοῖς (1, 15)

τι μέγας βασιλεὺς ἔχει = τι πτωχὸς ἔχει

w co obfituje król Persji = w co obfituje biedak

8., 11., R1.1.2.8

10.

τὰ […] πολλὰ καὶ μεγάλα ἀγαϑὰ αὐτῷ (1, 15)

τί μέγας βασιλεὺς ἔχει = ἀγαϑόν

w co obfituje król Persji = dobro

Zał.

11.

τὰ […] αὐτῷ πολλὰ κακὰ καὶ μεγάλα ἐστίν (1, 15)

τί μέγας βασιλεὺς ἔχει = κακόν

w co obfituje król Persji = zło

3., 10., R1.1.2.6

(Gajda)

Inny pogląd głosi, iż czym innym jest dobro, a czym innym zło, różniące się między sobą tak nazwą, jak i samą istotą. Ja zaś i to wyjaśniam następująco: sądzę, że nie mogłoby być dla nas wiadome, czym jest dobro, a czym zło, jeżeli jedno i drugie byłoby tym samym, a nie czymś różnym od siebie — byłoby to bowiem dziwne. Przypuszczam, iż nie miałby nic do powiedzenia ten, komu, głoszącemu taki pogląd, ktoś zadałby pytanie: powiedz mi, czy uczyniłeś coś dobrego dla rodziców? Być może odpowiedziałby: wiele i wielkich rzeczy. A tymczasem, jeśli tym samym jest dobro i zło, z konieczności wyrządziłeś im wiele wielce złych rzeczy. A zatem, czy swoim krewnym uczyniłeś coś dobrego? Jeśli tak, krewnym czynisz zło. No to czy uczyniłeś coś złego wrogom? Wiele i wielce złego. A więc uczyniłeś im dobro. Odpowiedz mi i na to pytanie: po cóż litujesz się nad biednymi, dotkniętymi licznymi i wielkimi nieszczęściami, dlaczego zaś bogatych uważasz za szczęśliwych, skoro opływają w liczne dobra, jeśli tym samym jest dobro i zło? Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, by i Król Królów był w takim samym położeniu, jak nędzarze. Wielkie bowiem i liczne jego dobra są wielkim i mnogim złem, jeśli tym samym jest dobro i zło.